Naam:

Berg, aen den Berg, in de Eerdse Bergen

Vermeldingen door Cornelissen:

De berch, in de berg, eert [RAV24 (1544)

d'lant opten berch [GVE15-47 (1624)

een stuk aen den berg gelegen binnen de parochie van St.Oedenrode en onde de palen van Vechel op crijtersberg [GO-125-41 (1646)]

landt aen den berg [GVE12-119 (1778)]

de berg [kad. (1832)]; den berg [N (1834 - 1894), V.-]; E 65, 66 (h: 25.10; b: 26.40), 75108,

110-129 (kad.); F 855, 856 (b: 64.-), 865, 866 (b: 1.3.50), 1080 (hh: 26.70).

Verklaring door Cornelissen:

Berg is in de Kempen frekwent ter aanduiding van hoger gelegen, weinig renderend land: Hanenberg, Lochtenberg, Suikerberg. In de meeste gevallen heeft berg hier evenwel de betekenis van landduin of zand-, zavelberg (MM). Verschillende percelen liggend in Eerde en Zijtaart.

Achter het kerkdorp Eerde begint een hoge zandrug die vrij dicht langs de grens met Sint-Oedenrode naar het oosten loopt. Deze heuvelrij, door bebossing grotendeels aan het oog onttrokken, wordt doorsneden door de weg Veghel naar Sint-Oedenrode maar zet zich oostelijk hiervan nog een flink eind voort. Deze heuvels vormen de hoogstgelegen natuurlijke punten van Veghel en naderen een hoogte van 13 m. boven NAP. Ook de Berg in Zijtaart vormt een lichte verhoging ten opzichte van het omliggende land en in het bijzonder in kontrast met het midden in het gebied gelegen Bergsven.

Ligging:

Perceel nrs. 5, 23, 28, 33

Opmerkingen:

-

Naam:

int Eerde

Vermeldingen door Cornelissen:

Hulsberdonc nabij de Eirde [GZG-272 (1396)]

d'eerd [Hs- (1537)]

hopvelt aen d'eerde [GVEI5-231 (1624)]

hertgang Dorshout en Eert [GVEI2-181 (1778)]

in den hoek de eerde [N (1821)

kad. (1832)]; F 1-65 en D 152-303 (Sint-Oedenrode).

Verklaring door Cornelissen:

Kerkdorp van Veghel, zuidelijk in de richting van Schijndel.

Aard = gemeenteweide, bouwland, weiland langs een waterloop. Aard verschijnt ook in de vorm eerd. Vgl. Eerde bij Ommen in Overijsel. Afgezien van de etymologie betekent het woord in de Kempen meestal: onbewonnen heide- en bosland in gemeenschappelijk gebruik genomen tot het hoeden van het vee, tot het steken van schadden en tuif en tot het halen van heide als strooisel voor de dieren. Nagenoeg ieder dorp had destijds zijn eigen "aard".

Mansion maakt onderscheid tussen een stam "aard" en een stam "aarde". Hij meent dat "aard" een volksetymologische spelling is. het vereenzelvigt het element - aard met mnl. aert, dat gezegd wordt van bouwland, vaste grond, landstreek. Aarde staat voor

eerde en is verwant met ohgd. Era = aarde, land.

Aard daarentegen spruit uit germ. + arthu "landbouw" voort en is verwant met ags. eard = woning. Het is een afleiding uit de bekende wortel -ar- (ploegen) (lt. aratrum, gr. arotron ploeg). Aard is dus zonder twijfel oorspronkelijk een ploegland geweest, maar in het Nederlands heeft zijn betekenis zich ontwikkelt tot "veld, open plaats" en onder meer "land bij een rivier", "aanlegplaats".

Verklaring door Beijers en Van Bussel:

Mogelijk is de verklaring: beploegde grond of bouwland. Als er een relatie bestaat tussen Eerde en ‘eert’, een dialectische vorm voor ‘aarde’, dan kan gedacht worden aan zandleemgrond of zwarte teelaarde. Een derde mogelijkheid is een verband met ‘eerd’, ‘ert’ wat veelal vruchtbare grond langs een beek aanduidt. Of is Eerde een gebied wat eens behoorde tot de ‘aard’ van Sint-Oedenrode [redactie]?

Molemans 1976:304; Buiks 1983 dl.6:26; v.Berkel & Samplonius 1989:54.

Ligging:

Perceel nrs. 2, 6, 9, 12, 19, 21-24, 26, 28-30, 34

Opmerkingen:

Er zijn geen aanwijzingen gevonden dat de gemeintes van Sint-Oedenrode en Veghel ooit “aard” genoemd werden, dus die verklaring ligt weinig voor de hand. Ik sluit me aan met de verklaring “bouwland”.

Naam:

Hendrik Eymers Lant

Vermeldingen door Cornelissen:

-

Verklaring door Cornelissen:

-

Ligging:

Perceel nr. 20

Opmerkingen:

Genoemd naar een voormalige eigenaar.

Naam:

Heufke

Vermeldingen door Cornelissen:

De et ex peciaterre dca den hoff [GVI (1443)]

een stuck landts het hoffken neffens het kerselingen (onder Eerde) [GSO-262 (1617)]; 't hooffken bij 't huys [GVEI5-35 (1624)]

erff ende lant den hoff ende beyde de hooffkens ende by thuys liggende t'samen [GVEI5109 1624)]

de hoff, hooge heide [RAV159-222v (1759)]

een perceel bouwland genaamd den hof, gelegen te Veghel op het Middegaal [N (1818, 1842)]; 't hofke [V.-]; A 384 (b: 21.50).

Verklaring door Cornelissen:

Verspreide ligging, tuin, omheinde ruimte bij de woning (moestuin, koolhof, bietenhof, enz.) (M. Top. Valk. -147).

Ligging:

Perceel nr. 34

Opmerkingen:

-

Naam:

Heytveld

Vermeldingen door Cornelissen:

-

Verklaring door Cornelissen:

Benaming voor vele verspreid liggende percelen.

Ligging:

Perceel nr. 8

Opmerkingen:

Perceel eertijds begroeid met heide.

Naam:

Hoogen Akker

Vermeldingen door Cornelissen:

Cornelissen signaleert deze veldnaam op meerdere plaatsen in Veghel.

Verklaring door Cornelissen:

Hoog: Gesubstantiveerd adjectief, benoeming naar de hoge ligging.

Akker betekende oorspronkelijk het gemeenschappelijke (cfr. gemene akker) landbouwland bij een nederzetting. Jonger is akker in de betekenis van “een perceel bouwland (uit deze complexen)”, vrijwel altijd in de vorm “bepalend bestanddeel + akker”, waarbij het eerste lid wijst op bezit, ligging, vorm, teelt, enz.

Ligging:

Perceel nrs. 13, 25

Opmerkingen:

-

Naam:

Lambert Eymers Lant

Vermeldingen door Cornelissen:

-

Verklaring door Cornelissen:

-

Ligging:

Perceel nrs. 21, 22

Opmerkingen:

Genoemd naar een voormalige eigenaar.

Naam:

Patacker

Vermeldingen door Cornelissen:

-

Verklaring door Cornelissen:

-

Ligging:

Perceel nr. 9

Opmerkingen:

Acker naast een pad, of waarover een pad liep.

Naam:

Plasakker

Vermeldingen door Cornelissen:

Een stuck landts genaemt den plasacker (onder eerde) [GSO-262 (1617)]

de plasakker [V.-]; F 133-135 (b: 72.30).

Verklaring door Cornelissen:

Ligging op de Hoge Akker onder Eerde. Benoeming naar een ter plaatse voorkomende waterplas ligt, gezien de hoge ligging van het gebied, niet voor de hand. Wellicht is het eerste lid een persoonsnaam.

Ligging:

Perceel nrs. 11, 12, 15

Opmerkingen:

-

Naam:

Uylland, Eullandt, Oulant, Oyllant, Nouwlandt

Vermeldingen door Cornelissen:

Den uyl, eert [RAV158 (1736)]

lant in abenhoef den nuel [GVEI2-330 (1777)].

Het uilland [N (1839)]; D 140 (St.Oed.) (b: 36.30)

den ouwland [N (1861)]; D 146 (St.Oed.) (b: 51.40); ouw land [V.-]; D 120, 121, 141-143, 147 (St.Oed.).

Verklaring door Cornelissen:

Uil: Onbekende ligging in de Abenhoef onder Eerde.

Uilland: Ligging in de Hoge Akker onder Eerde.

Gesubstativeerd adjectief "vuil" (zinspelend op de bodemgesteldheid), in recentere tijd volksetymologisch geassocieerd met de vogelnaam uil (M. Top. Neerpelt, -80).

In talrijke plaatsnamen is uil, een wellicht volksetymologische reïnterpretatie van "ol - ul" "natte bodem": cfr. Dittmaier (1963:218): Ol (ul, ohl, oel, oehl). Hij beschouwt dit ol terecht als identisch met auel (18) een –lafleiding van aue (ndl. ouwe) "alluviaal land". In Westfalen en het Rijnland zijn auel, ol en ul zeer verspreid: cfr. ook Bach (1953:290) (M. Top. Bocholt, 190).

Ligging:

Perceel nrs. 14, 21-26, 29, 30

Opmerkingen:

-

Naam:

in Vroukensberg

Vermeldingen door Cornelissen:

Vrouwkens bergh [GO- (1754)]; vrouwtjesberghje [kad. (1832)]; D 128a, BOa (St.Oedenrode).

Verklaring door Cornelissen:

Ligging in de Hoge Akker onder Eerde; een der Eerdse zandheuvels, inmiddels verdwenen.

Ligging:

Perceel nrs. 4

Opmerkingen:

Op de kadasterkaart van 1832 staat bij perceel nr. 4 het “Vrouwtjensboombje” getekend als grenspunt van de gemeint. In 1754 gaf Jan de Weijer de Vrouwkensberg aan op zijn kaart van Eerde. Hieronder een uitsnede van deze kaart. Daaruit staat de Vrouwkensberg hoger getekend dan de andere zandheuvels. Om het noorden naar boven te laten wijzen is de kaart 90 graden gedraaid.

Naam:

Zantberg

Vermeldingen door Cornelissen:

Een perceel houtwas, genoemd den zandberg (eerde) [N (1824)].

Verklaring door Cornelissen:

Onbekende ligging onder Eerde. Benoeming naar de kwaliteit van de grond.

Ligging:

Perceel nr. 2

Opmerkingen:

-

Naam:

Santcamp

Vermeldingen door Cornelissen:

De santcamp op logtenburg [Hs- (1589)]

twee stucken ackerlants deene genaemt den grascamp en d' ander genaemt den santcamp gelegen tot veghel deene op creijtenborch en d'ander op te voort, beijde groot ontr. drije lopensaten [N (1658)]

landt de santcamp (creytenborgh) [GVE12-319 (1777)]

genaamd de zandkamp, aan de kempkens [N (1824)]; zandkamp [V.-]; F 971-978 (de: 26.20; b: 2.85.90).

Verklaring door Cornelissen:

Ligging op Logtenburg onder Eerde.

Ligging:

Perceel nrs. 31, 33

Opmerkingen:

-

Naam:

op, agter het Zandvliet

Vermeldingen door Cornelissen:

Land bij santvliet [GO- (1754)]

zandvliet [N (1868, 1883)]; D 144 (b: 45.80), 145 (b: 21.50), 228 (b: 12.90) (St.Oedenrode)

zandvliet [kad. (1832)]; F 453, 465, 467, 470, 471 (he: 71.38.10).

Verklaring door Cornelissen:

Een oude buurt onder Eerde, nabij de dorpskom, die voor 1966 onder Schijndel ressorteerde. ter plaatse zal eens een waterloop aanwezig geweest zijn.

Verklaring door Beijers en Van Bussel:

Een zeldzaam voorkomend toponymisch element in dit gebied. Het duidt op een natuurlijke waterloop.

Ligging:

Perceel nrs. 1, 6, 1-13, 15, 25, 26

Opmerkingen:

-