|
Naam:
|
Dijk naar Uden |
|
Vermeldingen door Cornelissen:
|
Udense dyk [GVEIIE13 (1792)]
aan
den udensche dijk [kad. (1832)]; C 1-92
|
|
Verklaring door Cornelissen:
|
Dit
is de oude benoeming voor de weg naar Uden, tevens
gebruikt voor een gebied aan de zuidzijde van de weg
onder Mariaheide, vanaf de Goordonksedijk tot het gebied
genaamd de Heiakker, “aan de Udense dijk”. Benoeming
naar ligging.
|
|
Ligging:
|
Deze dijk grensde aan de oostzijde van perceel nrs. 1-3. |
|
Opmerkingen:
|
Een dijk is een gebruikelijke aanduiding voor een weg
door een nat gebied. Men groef twee sloten en hoogde de
nieuwe weg of dijk daarmee op. De naam betekent “weg
naar Uden”.
|
|
Naam:
|
Eeusel |
|
Vermeldingen door Cornelissen:
|
De
veldnaam “Eeussels” kwam in Veghel op verschillende
plaatsen voor.
|
|
Verklaring door Cornelissen:
|
Eeusel, afgeleid van eeuwen “voeren” is gangbare
Kempische benaming voor weiland meestal van
minderwaardige kwaliteit (M. Top. St. Huibr.Lille,
-133). |
|
Verklaring door Beijers en Van Bussel: |
Eeuwsel wordt verklaard als een droge zomerweide,
veelal in particulier bezit en omheind, een schrale
weide of een weide in de bossen. Dit toponiem komt in
het zuiden van de Baronie geregeld voor, maar in het
oostelijk gedeelte van Brabant is het al even frequent
[redactie].
Te Overpelt was een ‘eusel’ een kunstmatige weide i.c.
ontgonnen heide of woeste grond met buntgrassoorten
begroeid en in gebruik als veeweide, primair voor
schaapskudden. Volgens Lindemans zijn de eeuwsels in de
Belgische Kempen het eerste stadium bij de ontginning
van heide tot cultuurland. Het is niet precies te
achterhalen tot wanneer de eeuwsels als veeweiden hebben
dienst gedaan, maar zeker niet langer dan de 16de
eeuw.
Dat de eeuwsels goede hooilanden waren is
onwaarschijnlijk vanwege de bodemgesteldheid, nl. matig
natte zandgronden. Veel eeuwsels zijn thans als weiland
in gebruik omdat de grond voor hooiland niet vochtig
genoeg is en voor bouwland te nat.
(Lindemans 1946:2; Pijnenburg 1976:1; Buiks 1984
dl.9:32; Mennen 1992:217; Buiks & Leenders 1993
dl.4:383; Molemans 1976:314; Lindemans 1952; Helsen
1978:116.)
|
|
Ligging:
|
Perceel nr. 6 |
|
Opmerkingen:
|
|
|
Naam:
|
Goort Jans Buender |
|
Vermeldingen door Cornelissen:
|
-
|
|
Verklaring door Cornelissen:
|
-
|
|
Ligging:
|
Perceel nr. 16 |
|
Opmerkingen:
|
Genoemd naar een voormalige eigenaar.
|
|
Naam:
|
aen de Heijde |
|
Vermeldingen door Cornelissen:
|
Dat
gelden Aert Claeus kynder aan die heij [GVIE2 (1437)]
huis
in loco dicto aen die heye den langen ecker in loco
dicto henneberch [Hs- (1519-1538)]
aen
den hertgang de hey [GVE12-1 (1778)]
landt over 't heyke, 't campke [GVE12-30 (1778)]
de
heide [kad. (1832)]; D 361 (b: 10.50) (St.Oed.). de hei,
de heide, het heike [N (1886, 1891, V.]; B 171 (he:
9.46.20), C 5, 6 (w: 59), 399 (he: 19.72.30), E 638-640
(w: 55.40; hu: 57.00; de: 1.70.00), 692 (he: 14.72.50),
694 (he: 15.61.40), 1532, 1533 (he: 3.45.20), F 465
(he:
20.63.51).
|
|
Verklaring door Cornelissen:
|
Verspreide ligging. Hei, heide werd meestal gebruikt ter
aanduiding van het tegenwoordige Mariaheide, maar ook
voor het heidegebied (vroeger van St.Oedenrode)
zuidelijk van Eerde, en evenals "heike" voor percelen
ontgonnen heide. Anno 1832 kende Veghel nog uitgestrekte
onontgonnen heidegebieden: Hogerduinen, Beukelaarsbroek,
het Reibroek onder Zijtaart, het Dubbele tussen Eerde en
Veghel, het Wuiten en het Vensbroekje nabij Vorstenbosch
en nog verscheidene kleinere gebieden. De Veghelse
heiden zullen meestal laaggelegen geweest zijn. Zoals
elders in de Kempen, is heide de gangbare benaming
geworden ter aanduiding van de, meestal met heide
begroeide, gemeentelijke gronden, die zeer uitgestrekt
waren. Andere namen ter aanduiding van deze gemene
gronden zijn Aard (zie Eerde), Gemeente en Vroente.
|
|
Verklaring door Beijers en Van Bussel:
|
Achter elk gehucht lag destijds een uitgestrekte gemene
vroente, aard of veld, die in Brabant meestal wordt
aangeduid met ‘gemeynt’. Later werd ‘heide’ de gangbare
benaming voor deze omvangrijke gemeenschappelijke
velden, begroeid met droge heide [Erica] of met dop- of
hommelheide, de natte of platte heide. De heidevelden
hadden een economische betekenis voor de locale
agrarische bedrijfsvoering. Ze dienden als weideplaats
voor koeien en schapen geleid door een door een
buurtschap aangestelde herder of scheper. De ingezetenen
mochten op de heide turf steken, plaggen maaien en leem
uitgraven voor de huizenbouw. De talrijke vennen deden
dienst als rootputten of als visvijver. Er werd honing
gewonnen door het plaatsen van bijenkorven. Regelmatig
werden stukken van de gemeynt aan particulieren
verkocht.
De heidevelden, de onontgonnen gemeenschappelijke grond,
was begroeid met heidestruiken en andere lage vegetatie.
In Brabant was het de naam voor de gronden met een
typische flora en fauna: struikheide op de droge
gronden, dopheide op de wat nattere heidegronden samen
met gagel, jeneverbes en brem. Na ontginning kon heide
ook een perceel bouwland aanduiden dat door middel van
een omheining van levend hout uit de zgn. ‘gemene heide’
werd geïsoleerd.
Enklaar 1941; de Bont 1993:93; Molemans 1976:338;
Spierings 1984:31,32,225,226. ; Berkel & Samplonius
1989:106; Mennen 1992:53; Buiks 1990:103; Helsen
1978:119.
|
|
Ligging:
|
Perceel nrs. 1, 4, 6, 8-17, 20, 23, 26 |
|
Opmerkingen:
|
-
|
|
Naam:
|
Heijcamp |
|
Vermeldingen door Cornelissen:
|
De
heycamp, scheiding met Lieshout [Hs- (1546)]
gelegen ter plaatse aan d'Eerde genaemt den heycamp
[GOI26-39 (1638)]
die
heydecamp [(1747-1794)]heische camp [N (1836)]; A 809
(w: 46.20); heikampen [kado (1832)]; F 455 (w:
21.49.30), 457-460 (w: 10.37.00; he: 46.16.90), 465 (he:
20.63.50), 467 (he: 23.56.90), 470-471 (he: 11.16.60)
|
|
Verklaring door Cornelissen:
|
Verspreide ligging. Benaming naar de ligging.
|
|
Ligging:
|
Perceel nrs. 11-14 |
|
Opmerkingen:
|
Cornelissen verklaart deze veldnaam met “gelegen in de
Hei”. In dit geval is een andere verklaring beter: kamp
begroeid met heide. Hei perceel direct ten zuiden van
dit perceel heette Heyvelt.
|
|
Naam:
|
Heijveldt |
|
Vermeldingen door Cornelissen:
|
Cornelissen signaleert deze veldnaam op verschillende
plaatsen in Veghel.
|
|
Verklaring door Cornelissen:
|
-
|
|
Ligging:
|
Perceel nr. 15 |
|
Opmerkingen:
|
Perceel (eertijds) begroeid met heide.
|
|
Naam:
|
(bij, in, aen) het Huijgenbos |
|
Vermeldingen door Cornelissen:
|
Een
perceel hoeijlant genampt huijghen bosch [N (1660)]
hey
in huygenbus [GVEI2-132 (1778)]
het
huigenbosch [kad. (1832)]; B 732-807
huigenbus [N (1836, 1839)]; B 753 (w: 25.50), 767, 768
(w: 36.10), 779 (bh: 18.90); huigenbosch [N (1862)]; B
761, 762 (w: 1.20.50).
|
|
Verklaring door Cornelissen:
|
Gebied onder Mariaheide, westelijk van het dorp,
grenzend aan hoeve Bouwlust. Delen
van
dit gebied waren anno 1832 beplant met loofbos.
|
|
Ligging:
|
Perceel nrs. 17-21 |
|
Opmerkingen:
|
Genoemd naar een voormalige eigenaar.
|
|
Naam:
|
aen de Lege Heij |
|
Vermeldingen door Cornelissen:
|
Leege hey [Hs- (1664)]
de
leegh hey bestaet in 23 huyssen ende begint in den
buender genaemt den junger aen muylengraeff is
toegemeten yder 4 roeden [GVIIB28 (± 1700)]
van
eenen acker aen de leeg heyde [HH163-4 (1714-1783)]
lege
hei [Mh- (1954)]
de
lage heide [kad. (1832)]; B 351-393; [N (1843)]; B
409-415 (hu: 09.10; mo: 03.42; w:
89.60; b: 1.64.30).
|
|
Verklaring door Cornelissen:
|
Gebied onder Mariaheide aan de noordzijde van de weg
naar Uden, ongeveer vanaf de kerk oostwaarts tot aan de
Beekgraaf vlakbij het gedenkteken. Benoeming naar de
ligging. Ten oosten van dit gebied begint het niveau van
de bodem te stijgen. (Uden ligt aanmerkelijk hoger dan
Veghel)
|
|
Ligging:
|
Perceel nrs. 5, 7, 18, 19, 21, 23-26 |
|
Opmerkingen:
|
Voor een bespreking van de ligging van de Hoge en Lage
Heide,
klik hier. |
|
Naam:
|
Nieuw Erff |
|
Vermeldingen door Cornelissen:
|
Huis,
hoff aen de leege heij genaemt het nieuw erff
[RAV102-275 (1749)].
|
|
Verklaring door Cornelissen:
|
Het
W.N. T. geeft als definitie van erf: Omheinde grond die
bij een huis of bij een ander gebouw behoort (W.N. T.
4165). |
|
Ligging:
|
Perceel nrs. 5, 7, 23-26 |
|
Opmerkingen:
|
Het “nieuw” betekent hier recente ontginning van de
heide. Het eprceel was al vóór 1190 in particuliere
handen.
|
|
Naam:
|
Streepje |
|
Vermeldingen door Cornelissen:
|
Cornelissen signaleert deze veldnaam op meerdere
plaatsen in Veghel.
|
|
Verklaring door Cornelissen:
|
Benoeming naar de vorm, langwerpig perceel. |
|
Ligging:
|
Perceel nr. 9 |
|
Opmerkingen:
|
-
|
|
Naam:
|
Voetpad naar Uden |
|
Vermeldingen door Cornelissen:
|
Widerseyts den udense pad [GVE12-47 (1778)]
het
udense voetpad in den bundersenhoek [N (1847)]’ B
1302-1304 (w: 1.02.10)
|
|
Verklaring door Cornelissen:
|
Ligging aan de noordzijde van de weg naar Uden; het
begin ervan werd gevormd door de huidige
Krayenhoffstraat. Benoeming naar de ligging. |
|
Ligging:
|
Perceel nr. 22 grensde aan de voetpad naar Uden |
|
Opmerkingen:
|
-
|
|