Vanaf rond 1190 moest er een jaarlijkse cijns betaald worden uit percelen die door particulieren van de gemene gronden gekocht werden. De peellandse cijnzen - waaronder die van Veghel - werden in 1314 door de hertog van Brabant aan de heer van Helmond overgegeven. Voor uitgiften van na 1314 werd weer een cijns aan de hertog betaald. Cijnzen betaald aan de heer van Helmond rustten dus op percelen die in de periode 1190-1314 van de gemene gronden verkocht werden. In het hier besproken gebied, Hazelberg vinden we twee van dergelijke cijnzen aan de heer van Helmond.

1) Marcelius, zoon van Hubertus van Hazelberch betaald in 1406 een cijns van 3 nieuwe penningen aan de heer van Helmond uit een beemd genaamd Palsdonc

2) Hubertus van Hazelberch betaald in 1406 een cijns van 3 nieuwe penningen aan de heer van Helmond uit een beemd genaamd Palsdonc

Het lijkt hier om een oorspronkelijke cijns van 6 nieuwe penningen te gaan, die al voor 1406 in twee delen gesplitst is. Omgerekend volgens de gebruikelijke norm was het oorspronkelijk uitgegeven perceel 1/2 bunder groot.

De eerste cijns grensde in de achttiende eeuw aan de Beekgraaf. Vermoedelijk was dat perceel 16 (rood gearceerd op onderstaande hoogtekaart uit 1965). De tweede cijns rustte we in de achttiende eeuw op een perceel wat noordelijker, aan de Hazalbergse Dijk. Welk peerceel dat precies was konden we aan de hand van de beschikbare gegevens niet vaststellen. Omdat uit die percelen de verponding te Dinther betaald werd, hebben we de van die percelen de eigenaren niet ver terug in de tijd kunnen volgen. Bovendien werd die cijns na 1724 niet meer betaald.




In het gebied ten noorden van de Beekgraaf lagen drie verhogingen. De hoogste was een "berg", de Hazalberg, de andere twee waren de iets minder hoge "donken". De plaats van de Esdonk is uit historische bronnen af te leiden. De naam Palsdonk raakte al eerder in onbruik. We kunnen die niet anders plaatsen dan op de ene overgebleven donk. De naam Palsdonk werd voor een wat groter gebied gebruikt dan de eigenlijke Donk. Zo werden de groen gearceerde percelen (Geerbunders, nrs. 21-23) in 1406 Palsdonc genoemd.

We plaatsen het oorspronkelijk in 1190-1314 uitgegeven perceel van een halve bunder onder het nodige voorbehoud op perceel nr. 16 (rood gearceerd). We gaan er dus van uit dat de eerste cijns altijd op hetzelfde perceel is blijven rusten, en dat de tweede cijns verhuisde naar een perceel aan de Hazelbergse Dijk. Er zijn enkele aanwijzingen die deze reconstructie ondersteunen.

De eerste cijns wordt in 1714-1783 omschreven als: "uit een halve bunder beemd op Haselbergh in de Palsdonck, streckende aen den Beeckgraef". Het oppervlak van een halve bunder komt overeen met het oorspronkelijk uitgegeven perceel. Bovendien was het perceel dat aan perceel nr. 16 grensde (groen gearceerd) in dezelfde periode (1190-1314) uitgegeven. De percelen die op de kaart met de data van uitgiften aangegeven zijn met "1190-1314" waren een halve bunder groot en in 1792 eigendom van Godefridus Spierings uit Dinther. Vermoedelijk was hij opvolger van Joannes Aelbert Joosten Spierincx  die in 1732-1783 als cijnsbetaler wordt vermeld. De betalers van beide cijnzen zijn hier onder gegeven. De nieuwe mummers komen voort uit de oude nummers; de cijnzen werden niet verdeeld.

 

Cijnsbetalers:	Transactie en datum:
Hm-214 (oud): 1406: 3 nieuwe penningen uit een beemd genaamd Palsdonc
Marcelius, zoon van Hubertus van Hazelberch	Vermeld in 1406
De weduwe van Marcelius, zoon van Hubertus van Hazelberch	Vererving in 1406-1421
De 4 kinderen van Marcelius, zoon van Hubertus van Hazelberch	Vererving in 1406-1421, vermeld in 1421
Hubertus, zoon van Marcelius, zoon van Hubertus van Hazelberch	Verwerving in 1421-1447, vermeld in 1465
De weduwe van Hubertus, zoon van Marcelius, zoon van Hubertus van Hazelberch	Vererving in 1465-1498, vermeld in 1507
Mercelius, zoon van Adrianus Kuytbrouwer	Verwerving ná 1507
De 3 kinderen van Mercelius, zoon van Adrianus Kuytbrouwer	Verwerving ná 1507
Hubertus, zoon van Mercelius, zoon van Adrianus Kuytbrouwer	Verwerving ná 1507
De weduwe van Hubertus, zoon van Mercelius, zoon van Adrianus Kuytbrouwer, met haar 3 kinderen	Verwerving ná 1507
Hm-181a (nieuw): 1714-1783: Uit een halve bunder beemd op Haselbergh in de Palsdonck, streckende aen den Beeckgraef. Belast met een cijns aan de heer van Helmond van 3 nieuwe penningen, omgerekend: 0-0-8
Eijngelken, dochter van Anneken Simons van Hasselberch	Vermeld in 1599-1642
Jan Matheus (Dinther)	Vermeld in 1642
De 3 kinderen van Jan Matheus (Dinther)	Vererving in 1642-1714
Het Gasthuijs van (..) te Den Bosch	Verwerving in 1642-1714
Gijsbert Elias	Koop in 1642-1714
De weduwe van Gijsbert Elias met haar 2 kinderen	Vererving in 1642-1714
Willem, zoon van Gijsbert Elias    Bijschrift in 1642-1714: “Willem lange doot, de weduwe sit in te(..) bij En(..)”	Verwerving in 1642-1714
Deel a:
De 6 kinderen van Dynne Janse van de Laerschot	Deling in 1642-1714
De 3 kinderen van Dynne Janse van de Laerschot	Vererving in 1642-1714
De 2 kinderen van Dynne Janse van de Laerschot	Vererving in 1642-1714, vermeld in 1714
Een kind van Dynne Janse van de Laerschot	Verwerving in 1719
De weduwe van Hendrick van de Laerschot met 1 kind	Vererving in 1719-1783
Anna van de Laerschot	Verwerving in 1719-1783
Deel b:
Jan Hendrick Gerarts aent Berg en Jan Hermens van Heeswijck, erfgenamen van Henrick Gysbert Elias	Verwerving in 1642-1714
Dinge Janssen van de Laerschot	Verwerving in 1642-1714
Albert Joosten en zijn zus Jenneken	Verwerving in 1642-1714, vermeld in 1714
Jan Vrins, man Jenneken, voor het vruchtgebruik en zijn kind voor het erfrecht	Verwerving in 1714-1732
De 3 kinderen en 1 kleinkind van Jan Vrins	Vererving in 1714-1732
De 12 kinderen van Albert Joosten Spierincx	Verwerving in 1714-1732
Joannes Aelbert Joosten Spierincx	Koop in 1732
De weduwe van Joannes Aelbert Joosten Spierincx met haar 7 kinderen	Vererving in 1732-1783

 

Cijnsbetalers:	Transactie en datum:
Hm-211 (oud): 1406: 3 nieuwe penningen uit een beemd genaamd Palsdonc
Hubertus van Hazelberch	Vermeld in 1406
Henricus van Langvelt	Verwerving in 1416, vermeld in 1421
Hubertus, zoon van Henricus van Langvelt	Verwerving in 1421-1447
Johannes, zoon van Arnoldus van Hazelberch	Verwerving in 1421-1447, vermeld in 1447
De weduwe van Johannes, zoon van Arnoldus van Hazelberch, met haar 4 kinderen	Vererving in 1447-1565, vermeld in 1465 en in 1507
Wilhelmus, zoon van Henricus Dekkers (Tectoris)	Verwerving na 1507
Henricus, zoon van Gerardus Danielis	Verwerving na 1507
Hm-190 (nieuw): 1599-1642: Wyt eenen hoybempt streckende opten Haselberchsen Dyck, genampt het Gerij, belast met een cijns aan de heer van Helmond van 3 nieuwe penningen, omgerekend: 0-0-8 De cijns wordt na 1724 niet meer betaald. 1714-1783: Uijt Kerck stucken op Haselbergh, groot ontrent 4 lopens
Hubertus Aerts van den Haesselberch en Gertruijt Aerts van den Haesselberch	Vermeld in 1599-1642
Gertruijt Aerts van den Haesselberch voor het geheel	Verwerving in 1599-1642
Willem Janssen van Schijndel Testament	Vererving in 1599-1642, vermeld in 1642
De 3 erfgenamen van Willem Janssen van Schijndel	Vererving in 1642-1714
Gijsbert, zoon van Peter Elias op Haselberch (Dinther)	Verwerving in 1642-1714
De weduwe van Gijsbert, zoon van Peter Elias op Haselberch (Dinther), met haar 2 kinderen Gijsbert en Willem	Vererving in 1642-1714
Een kind van Gijsbert, zoon van Peter Elias op Haselberch (Dinther)	Verwerving in 1642-1714
Jan Hendrick Geraerts aent Berg en Jan Hermens van Heeswyck, erfgenamen van (..) Gijsbert Elias	Vererving in 1632-1714
Peter Arts	Koop in 1642-1714
De weduwe van Peter Arts met haar 2 kinderen	Vererving in 1642-1714
Peternelle Janssen van de Ven	Koop in 1642-1714, vermeld in 1714