De relatie tussen de regenten van Sint-Oedenrode en Veghel was nu zodanig verslechterd dat het sluimerende conflict om Eerde weer oplaaide. Op 4 februari 1754 stuurden de schepenen van Veghel een protest aan secretaris Willem-Jan Gualtherie, omdat die weer geweigerd had namen in het verpondingsboek van Sint-Oedenrode te schrijven. Het weigerde dit als hij, bij transporten van goederen te Eerde die in Veghel beschreven waren, het er niet mee eens was hoe de secretaris van Veghel de ligging van die goederen beschreven had.

De regenten van Sint-Oedenrode herinnerden de regenten van Veghel eraan dat destijds was afgesproken dat er een kaart of lijst gemaakt zou worden van huizen en landerijen te Eerde die tot Sint-Oedenrode dan wel tot Veghel behoorden. Ze stelden voor om op 25 februari 1754 in de kapel van Eerde samen zo’n lijst te maken. Op de bewuste dag werd een voorlopige lijst gemaakt. Op 12 maart 1754 werd de lijst door de beide secretarissen ondertekend, maar niet door de regenten. Pas tien jaar later zou deze lijst de basis vormen voor het akkoord tussen beide plaatsen.

 

De regenten van Sint-Oedenrode zijn het op 1 april 1754 niet met de door de secretarissen ondertekende lijst eens. Secretaris Gualtheri zou er enkele huizen uitgelaten hebben. Op 4 april 1754 stelde Veghel voor om daar op 9 april in de kapel van Eerde over te praten. Als men het niet eens wordt, zal Veghel de zaak aanhangig maken bij de Raad van Brabant. Het overleg leverde niets op.

Op 9 april 1754 werd er nog tevergeefs overlegd met de regenten van Sint-Oedenrode in de kapel te Eerde. Op 28 april 1754 vertrok een zoon van Gerard de Jong naar Den Haag om de zaak aan de Raad van Brabant voor te leggen.

De Raad benoemde op 14 mei een commissie, die op 27 mei met afgevaardigden van beide plaatsen zou overleggen over Eerde. Op de bewuste dag kwamen de afgevaardigden van Sint-Oedenrode om onbekende redenen niet opdagen.

Op 27 mei werd ook gesproken over de twee sloten. De inwoners van Veghel kregen het verzoekschrift van de inwoners van de gehuchten Nijnsel, Vressel en Everse onder Sint-Oedenrode onder ogen. Deze klaagden dat het water nu niet afvloeide en dat dit het gebruik van hun weiden hinderde. Het vee zou te weinig voedsel krijgen en de getroffen inwoners zouden niet in staat zijn hun lands- en dorpslasten te betalen.

Op 30 mei 1754 stuurden de regenten van Veghel een reactie op dit rekest. Ze wezen erop dat de inwoners van Nijnsel, Vressel en Everse verklaarden dat er voorheen maar een schoor van ongeveer één voet breed in de dijk lag en dat er nu twee bruggen gemaakt waren van minstens vier tot vijf voet breed. Dat de nieuwe kanalen ‘oude grippels’ zouden zijn, was, zo schreven de regenten van Veghel, niet waar.

De regenten van Veghel kregen steun van de heer van Heeswijk en Dinther, Cornelis Speelman, die ook niet zat te wachten op meer water door de Aa en door zijn watermolen bij Dinther. Bij regen stroomde het water in de Aa volgens hem sneller dan een paard kon lopen, waardoor zijn watermolens veel te lijden hadden. De regenten van Sint-Oedenrode noemden het argument dat door het beetje extra water heel Veghel geruïneerd zou worden echter ‘een onnozel voorwendsel’.

 

De Coeveringse molen was gebouwd precies op het punt waar de grenzen van Sint-Oedenrode, Schijndel en Veghel samenkomen. Daardoor het het recht om het graan van de boeren uit deze drie plaatsen te malen.

Negentien personen, wonende op de Coevering, Everse en Eerde, verklaarden op 17 mei 1754 voor schepenen van Sint-Oedenrode: De molen staat zeer van van de marktvelden of middelpunten van de drie omliggende dorpen, maar nabij verschillende gehuchten van die dorpen, namelijk Coerving, Everse, Eerde, Wijbos, Zandsteegde, Wilbershoeck, Crijtenborgh, en meer anderen.

Het gemaal heeft sinds onheugelijke tijden bestaan op de granen die uit het Wybos, Eerde en voornoemde andere omliggende gerhuchten te molen werden gebracht, of met de kar van de molenaar werden gehaald. De andere Schijndelse windmolen staat aan de overzijde van het dorp van Schijndel, bij Middelrode, zeer ver van de genoemde gehuchten. De wegen zijn in waterachtige tijden zeer slijkagtig en bijna onbruikbaar om met geladen boerenkarren en met paarden te passeren. Vanwege de uitgestrektheid van Schijndel zou de andere molen nauwelijks alle inwoners behoorlijk kunnen gerieven.

 

De herbergiers en brouwers van Veghel:

- Maria, huijsvrouwe Adriaan van de Ven, out ontrent 48 jaren
- Maria, huysvvrouwe Daniel van Uden, out 46 jaren
- Geerit Roeloffs van de Leemput, out 46 jaren
- Gerard van der Landen, out ruijm 54 jaren
- Peter Moonen, out 43 jaren
- Peter van Griensven, out 28 jaren (brouwer)
- Willem van den Broek, out 46 jaren (brouwer), en
- Claas Doncquers, out 68 jaren

Verklaarden hoe op 19 of 20 mei 1754 de zoon van ijkmeester Bokholt met zijn knecht Gerrit onaangekondigd op bezoek was gekomen om te kijken of hun vaten wel geijkt waren. Brouwer Peter van Griensven kreeg een boete, hoewel hij eerder de ijkmeester had gevraagd zijn vaten te komen ijken, en hem beloofd was dat hij geen boete zou krijgen.

Zie de attestaties van 1749-1754.

Op 1 augustus 1754 werden de president en schepenen ontboden om bij Claes van Hout, schepen, en Joost van de Laek, tienman van Sint-Oedenrode, te komen in het huis van Martinus van Heijnsbergen, vorster in Sint-Oedenrode. Daar stelden van Hout en Van de Laeck voor om op gemeenschappelijke kosten een kaart van de huizen en landerijen in Eerde te laten maken.

De vertegenwoordigers van Veghel antwoordden: “Zoude wij een kaart maken van onse goederen leggende binnen onse paelen en limieten (‘t geen gij lieden noijt ter contrarie sult aantoonen), neen wij hebben daer kaerten genoeg van, verders wij konnen ons niet genoeg verwonderen dat gijlieden soo een ongefundeerde sustenie wilt doen en seggen dat het gront van St. Oedenrode soude weesen. Gijlieden weet immers wel beeter, en die bedispuiteeren wij u niet, en daarom konnen wij niet begreypen wat redenen dat gij hebt, off het moet wesen dat gijlieden denkt het tekengelt van actens die tot Veghel verleeden worden te sullen verliesen.”  Van Hout en van de Laack antwoordden: “Dat is ook waer, want dat zouden wij dan quijt zijn.”

Nadat ook dit overleg op niets was uitgelopen, bereidden beide partijen zich voor op het proces voor de Raad van Brabant.

 

R105, fol. 269 (10-8-1754)

Peter van de Logt (Biezendijk 32) en Claes Dirk Aarts werden voor deze verklaring door de schepenen van Veghel op 10 augustus op het matje geroepen. Op aandringen van de schepenen verklaren ze nu dat ze met "onder Sint-Oedenrode" bedoeld hadden te zeggen "onder de parochie Sint-Oedenrode."

"Als zynde de limietschijding tussen die van St. Oedenrode en Veghel haer te wel bekent, en selfs van haere ouders en voorouders daer voor gehouden, beginnende bij Rijkevoort tot aen de Couveringse molen (..) , want zij altijt hebben gehoort dat de molen van de Coevering staat met twee pilaaren op de gront van St. Oedenrode, een op de gront van Veghel en een op die van Schijndel.”

 

Voor schepenen in Veghel verschenen Rombout Leendert Smits, oud ongever 77 jaren (Krijtenburg 4A), Louwrens Ariens van de Rijdt, oud ongeveer 62 jaren (Corsica 13), Jan Tonis van Eert, out ongeveer 30 jaren, Peter Lambert Leenders (Krijtenburg 12), oud ongeveer 34 jaren, en Jan Dirk Donkers, oud ongeveer 36 jaren (Biezendijk 29), “alle lieden van eere en inwoonderen alhier op Crijtenborg en aen den Biesen" een verklaring af .

De eerste vier verklaren dat zij op 31 augustus 1754 met een zekere Joost van de Laak, een van de tienmannen van Sint-Oedenrode, die een landmeter bij zich had, bij het schoor op Reijkevoort waren. Er werd over de twee sloten gepraat die Sint-Oedenrode op Jekschot had gegraven. Van de Laak zei dat het water via die schoor naar de Aa af moest vloeien.

Joost van de Laek zei ook: “Daer zyn wij toe gedwongen geweest om die te graeven, anders zouden wij boeten hebben moeten geeven. En ook kan ons niemant beletten te graeven op onse heijde, wat men wil.” En: “Daer op schijten, en wilt gijlieden het water niet hebben, dan stopt het op, off anders is den loop niet breet genoeg, dan maekt hem breeder.”

Jan Donkers verklaart dat Joost van de Laak zei: “Die van Veghel konnen ter zyden het schoor dan eenen watermolen setten, en oock aen d’ander zijde een huijs tot een herberg, dan is die plaats duijsent gulden waert. En als u dunkt dat gij door die canaelen geen water genoeg creijgt, dan doet het Groot off Merodes Ven ook daer in lopen, dan sult gij seeker water genoeg hebben.”

Donkers merkte op: “Dan kan de molder van de Coevering gaen schoijen.” Van de Laak: “Die kan dan doen wat hij wil.”

Maria, de vrouw van Lambert van den Oever, haar zoon Lambert, Jan Paulus Reijkers, allemaal wonende in Eerde bij de kapel, en Hendrik Hendrik Dirk Slits, oud 17 jaren, en wonende in Beek en Donk leggen een verklaring af.

Op 23 september 1754 kwam Joost van de Laak met een landmeter bij haar huis. Joost van de Laak zei: “Daar sal maer alle gedagten een gedeelte van uw huys weg moeten.” Hij wees schuin door de voorkamer. En hij zei: “Ik sa het uw nog naeder seggen, daar sal nog wel kans syn van te blyven staan, want het was jammer, daar het zoo wel gemaakt is.”

Jan Paulus Reijkers en Hendrik Hendrik Dirk Slits verklaarden dat Joost van de Laak tegen hun zei: “Die drie boomen die sullen weg moeten.” Jan antwoordde: “Wij sijn hier onder Veghel, maar als wij die weg moeten doen, dan sullen wy het doen.” Waar op Joost van de Laak zei: “Laat se nog wat staan, het sal u naader worde geseyt.”

Jan Reijkers zei: “Ik heb gehoort dat gij agter de berge op ons heyde ook al hebt gaan meeten. Sout hy ons al meede willen verbieden van aldaar geen turff of heijvlaggen te haelen, soo als die van Veghel van alle oude teijden tot de limiete van Schijndel toe hebben gedaen?” Waarop Joost van de Laak antwoordde: “Blyft gylieden daar maer vlaggen en turf haalen tot soo lang dat ik het u koome te verbieden, dog comt niet te digt aen de limiete van Schijndel.”

Het lijken pesterijen vanwege De ruzie om Eerde en Krijtenburg.

Op de jaarmarkt, die op 20 september 1754 in Veghel gehouden werd, was ondervorster-bedeljager Tielemans ladderzat, terwijl hij dienst had. Zijn gedrag wekte de ergernis op van vorster Martinus Heijnsbergen en gezworen Hendrik Clerx, die hem enkele klappen gaven. Tielemans deed vervolgens zijn beklag bij de Hoogschout van Den Bosch en deed alsof hij zo zwaar gewond was, dat hij het bed moest houden.

Dorpsdokter Pieter Schippers onderzocht Tielemans enkele dagen later. Tielemans lag thuis op zijn bed. Volgens de dokter mankeerde Tielemans helemaal niets. Op 20 oktober 1754 stuurden de schepenen van Veghel een brief naar de stadhouder van het kwartier Peelland. Ze verzochten hem om in Veghel een andere ondervorster-bedeljager aan te stellen, omdat Tielemans nonchalant is en de bedelaars onvoldoende verjaagt. Men heeft in Veghel dan ook veel overlast van bedelaars. De schepenen verzamelen verklaringen om hun verzoek kracht bij te zetten.

Op 30 en 31 oktober 1754 werd verklaard wat er op die marktdag precies gebeurd was. Pieter Moonen, herbergier van herberg ‘In de Roscam’ in Veghel, en zijn vrouw berhaalden hoe op die marktdag zat Tielemans zich al om 11 uur ’s morgens in hun herberg zat te bezatten met jenever. Ze hadden hem op een gegeven moment buiten gezet, omdat ze bang waren dat hij alles onder zou kotsen.
’s Middags zat bedeljager Tielemans met drie bedelaars, een man en twee vrouwen, ion hun te drinken. Tielams zat met een van die vrouwen te flikflooien. De herbergierster zette hem weer buiten.

Wat later was Martinus Tielemans naar het huis van Benjamin de Jong gegaan, dat bij het raadhuis aan de markt stond. Zijn geld was op en hij wilde zijn marktgeld hebben. Benjamin zei toen: “Gaat na u huijs, satte beest. Gij sult u gelt wel hebben.” De poort werd voor zijn neus gesloten. Toen kwamen vorster Martinus Heijnsbergen en gezworene Hendrik Clerx eraan. Heijnsbergen sloeg met een stokje en Clerx sloeg Tielams met zijn geweer knock out. Tielemans diende hij een klacht over dit voorval in.

Op 29 oktober 1754 legden 32 inwoners van Veghel een meer algemene belastende verklaring over het gedrag van bedeljager Tielemans afgelegd. Het waren inwoners uit alle gehuchten die eerder een of ander ambt bekleed hadden. Uit het latere Zijtaart waren daar bij: Adriaen Verhoeven (Leinserondweg 20), Jan Lambert Hendrikx (Leinserondweg 16), Adriaen Hendrik Olislagers (Leinserondweg 6), Lambert Rut Burgers (Leinserondweg 17), Philip Wijnen (Jekschotstraat 11), Jan Mateeusen de Leest (Krijtenburg 22), Wouter Jan Baltusse (Zondveldstraat 9) en Peter Lambert Leenders (Krijtenburg 12).

Zij verklaren dat in de anderhalf jaar dat Tielemans bedeljager is in Veghel, ‘sy soodanig met bedelaars syn overlopen geworden, daer haar noijt heugt voorheen by voorige bedeljagers te sijn egschiet, komende sommige van dien ook om koorn, vlas als andersints bedelen, synde gebuert datter wel tien, twaelf en meer op eenen dag aan haar huys syn geweest.’ Ze hebben Tielemans maar zelden zien patrouilleren en hebben zelfs ‘vreemde bedelaars daar mede hebben hooren laggen, en geen vreese voor hem hebben.’

Een aantal boeren uit Eerde verklaarde dat ze Tielemans gedurende zijn bediening nooit in functie hadden gezien "dan wanneer om zijnen oigst met kar en paart langst de huijsen was rijdende." Tijdens zijn omgang had hij geregeld een "maal" (waarschijnlijk een draailier) onder zijn rok, en zong hij onder begeleiding van dit instrument een deuntje, waarin hij vroeg om knollen en een stuk spek.

Op 18 september 1755 werd Tielmans geschorst en werd in zijn plaats in Veghel Johan Goris Cleijn (Luthers) voorlopig als bedeljager aangesteld.

Zie het verhaal over bedeljager Tielemans voor meer details.