Verklaringen afgelegd in 1685
R93, fol. 4 (16-3-1685) |
|
Schepenen van Veghel verklaren op verzoek van Jan Jacob
Hendrickmans , inwoner van Veghel “dat desselfs kint
onnooselijck was verdronken, ons hebben vervoegt aan
sijne woonhuijsing alhier op het Havelt, al waer wij
aanstonts op onse aankomst hebben bevonden dat dijn kint
oudt ontrent drie jaeren sijnde een soontie in de gragt
bij ofte neffens sijne wooninge int water doot ende
verdroncken leijde, ende dat daerop den requirant ende
Marij sijne huijsvrouw ende andere naburen aenstonts bij
ons sijn gekomen, verklaerende dat het selve kint met
andere naburige kinderen voor deselve huijsing weijnig
tijts te vooren nog hadde sien speelen des middags
ontrent een uere, ende dat den requirant nergens op
gedenckene ontrent de selve tijt sijnde op dat moment
uijt sijn huijs komende, seer onverwagt ende tot sijn
groote droevenisse bevonden heeft dat het kint in de
gragt verdroncken lag, sonder dat eenige de minste
teeckenen vant selve ongeluck te voorens gesien, gedagt
ofte gehoort heeft.
|
R93, fol. 5 (26-3-1685); Veghel, huwelijk voor schepenen
gesloten. |
|
De volgende serie
verklaringen werd afgelegd op verzoek van Matthijs
Verputten.
Die had verkering gekregen met Elisabeth van den Bogaert.
De familie van Elisabeth kwam daar op tegen, en Mattijs
probeerde door middel van die verklaringen aan te tonen,
dat het protest te laat kwam, omdat ze verloofd (in
ondertrouw gegaan) waren.
Hendrina Anthonij van Eeck, vrouw van Jan Jans, is door
de vorster gedaagd op verzoek van Matthijs Hendrickx
Verputten, geseijt den Ketelaar, om een verklaring af te
leggen. Zij verklaart “dat op vrijdag den sestienden
meert lestleden, ofte ontrent dien tijt, is geweest ten
huijsen van Elisabeth Hendrickx van den Bogaert, alwaar
soo tusschen Hendricks van den Bogaert ende Jenneken
Laureijnsen haer dienstmaegt eenige reden ende
discurssen sijn voorgevalle over ende ter saecke van de
vrijatie van Matthijs Hendrickx Verputten ende Lijsabeth
Hendrickx voorscreven, onder welcke meer andere reden
dat subject raeckende sij deponente verclaert gehoort te
hebben dat Jenneken Laureijnsen tegens Elisabeth van den
Bogaert seijde: “Geeft den ringh aen Hendrina van
Eeck, die sal se aen Matthijs Hendrickx den Ketelaar wel
waer geven.” Waer op dat sij deponente (Hendrina
van Eeck) antwoorden:
“Ick en bemoij mij den ringh niet, ick gae naer huijs
toe.”
Verklaerende verders dat Matthijs Hendricx den
requirant ende Lijsabeth van den Bogaert verscheijde
maelen aen haer deponentens huijs hebben wesen praeten
ende specialijck dat ontrent int laest van februuarij
ofte int begin van meert lestleden soo den requirant als
Lijsabeth van den Bogaert des s’ nachts ontrent vier
uuren aen haer huijse sijn komen kloppen ende dat Jan
Jans haeren man is uijt den bed gesprongen ende heeft
haer beijde de deur geopent ende ingelaeten, ende eenig
vuer voor haer gehaelt, ende aengeleijt, naar alle ‘t
welcken gepasseerde sij deponente de gardijne heeft
toegeschoven ende is wederom int slaep gevallen, niet
weetende te seggen wat sij vervolgens onder malckanderen
gedaen ofte verrigt hebben.
Item verklaert sij deponente
dat Lijsabeth Hendrickx van den Bogaert den derden meert
laestleden, zijnde saterdag voor vasten avont bij haer
deponente is wesen spinnen ende dat als doen des avonts
ontrent thien uuren aldaer mede is ingekomen Matthijs
Hendrickx den requirant, welcke met Lijsabeth
voorscreven is in eenige discourssen geraeckt ende heeft
sigh bij haer voort vuer nedergeseth daer sij te semen
sijn blijven sitten tot des s’ morgens omtrent vijf
uuren, dog alsoo sij deponente ende haeren man dien
geheelen nagt hebben leggen slaepen, soo verklaert niet
te weeten wat onder haer gepasseert is, als alleenlijck
dat haer deponents man ende Matthijs Hendrickx des ‘s
morgens ontrent vijf uuren sijn uijt den huijs gegaen,
ende is als doen Lijsebth Hendricx van den Bogaert bij
haer deponente komen op het bed leggen tot ontrent des
morgens seven uur ofte daer ontrent.”
|
R93, fol. 6 (26-3-1685) |
|
“Jenneken Laurijnsen, gerigtelijck gedaegt ter instantie
van Matthijs Hendrickx van der Putten, heeft verklaert
waer ende waaragtig ende haer kennelijck te wesen dat op
sondag den elfden meert des avonts ontrent agt uuren is
in ‘t huijs gecomen Elisabeth Hendricks van den Boogaert,
bij de welcken Thomas Hendrickx van de Bogaert, haere
broeder, sij als dienstmaegt woonagtig is, wanneer sij
deponente tegens Elisabeth voorscreven seijde: “Ghij
behoort uw te schaemen, ofte en schaemt ghij uw niet
voor die luijen daer ghij in huijs seijt geweest, dat
ghij daer soo laet blijft sitten,” ende haer verders
bekijvende, verklaert gehoort te hebben dat Lijsabeth
tegens haer antwoorden: “Of ghij kijft ofte niet en
kijft, het en sal anders niet sijn, in de kast daer
leijt den ringh.”
Verklaert verders dat op vrijdag
sestiende meert ofte ontrent die tijt aen haer huijs is
geweest Hendrina, huijsvrouw van Jan Jans, met welcke
discoureerende over de vrijagie. Attesteert ende
getuijgt dat sij deponente (Jenneken Laurijnsen) tegens
Lijsabeth van den Bogaert seijde: “Geeft Hendrina den
ringh, die sal hem Matthijs den Ketelaer wel weer thuijs
brengen,” daer op Hendrina antwoorden: “Ick heb
daer niet mede te doen,” ofte diergelijcke woorden.”
|
R93, fol. 7 (26-3-1685) |
|
Heer Arnoldus van den Broeck, oud ontrent 29 jaren,
priester van Veghel, gedaagd door de vorster op verzoek
van Matthijs Hendrickx van der Putten, heeft verklaard
dat “op den 12 maert aen sijn logement is gekomen
Elisabeth Hendickx van den Bogaert, vraegende off sij
voor sijn E.E. swager wederom soude spinnen, gelijck sij
van te vooren gedaen hadden, waer op hij heer deponent
antwoorde: “Dat moet ghij vraegen aen Margriet
Hendrick Dirckx. Maar soo ghij gelt verdient hebt, soo
komt bij mijn, ick sal het uw geven,” onder welcke
redenen mede op sijns heeren deponents kamer is gekomen
Matthijs Hendrickx van der Putten, gaende sitten neffens
Elisabeth Hendrickx van den Bogaert voorscreven, waer
mede dan het voorgaende discours van spinnen is
afgebroocken.
Verklaerende
verders hij heer deponent dat Matthijs Hendrickx van der
Putten hem afvraegde of men in den vasten wel mogt
trouwen, die daer op antwoorden sat sulcx mogt
geschieden, daer bij voegende: “Gaet bij heer Jan
Tooten en laet hem een jucator sien en presenteert hem
die, want bij de vicaris soude het wel vier of vijf
pattacoons kosten,” op welcke redenen den requirant
(Matthijs van der Putten) hem heer deponent (priester
Van den Broeck) versogt dat hij voor hem wilden gaen bij
heer Jan Tooten voorscreven te vraegen of sulcken trouw
in de vasten konden geschieden, hetgeen dan heeft
aengenomen, dog overmits de absentie van heer Jan Tooten
heeft het selve niet konnen effectueren.
Verders attesterende, getuijgt hij heer deponent dat den
requirant des daegs te vooren aen hem hadde gegeven twee
schellinge in specie omme daer voor tot vorderinge van
de saecken ende het goet succes vant huwelijck te doen
twee missen, hem vraegende of sulcx gedaen hadde, waer
op dat antwoorden van: “Ja,” presenterende aen
hem Heer deponent nog twee schellinge voor twee gelijcke
misse, hetgeen insgelijckx heeft aengenomen ende de
volgende daegen gedaen heeft, ende heeft oock Elisabeth
Hendrickx van den Bogaert belooft int doen en bedienen
der selver missen present te willen wesen, op alle
welcke redenen hij heer deponent tegens Elisabeth ende
den requirant seijde: “Als ghij sulcx aen
malckanderen belooft soudt hebben, soo seijt gij luijden
voor Godt soo veel als getrout,” daer op den
requirant antwoorden: “Soo neeme ick het oock,"
ende Elisabeth hetselve hoorende stil swijgende heeft
laeten passeeren.
Eijndelijck verklaert hij deponent, dat de meergemelte
Elisabeth van den Bogaert soo voor als nae alle de
voorscreven discourssen heeft hooren seggen: “Ick mag
Matthijs wel leijden,” ende dat hij heer deponent
tegens den requirant seijde: “Matthijs, ghij hebt
daer een vraije dogter voor de hant, sij sal voor uw wel
goet gaen spinnen,” antwoordende daer op den
requirant: “Sij sal voor mijn spinnen.”
|
R93, fol. 9 (26-3-1685) |
|
Jacomijna Bijmans, oud ongeveer 43 jaren, gedaagd op
verzoek van Matthijs Hendricx van der Putten, alias den
Ketelaar, wonende in Veghel, heeft verklaard dat “op
maendag 12 meert des ‘s morgens ontrent thien uuren aen
den agterdeur van den hoff heeft hooren kloppen ende dat
daer op de deur heeft geopent, ende in haer huijsing is
gekomen den requirant ende Elisabeth Hendrickx van den
Bogaert, welcke apart in de agterkamer sijn gaen sitten,
ende hebben aldaer voor haer gecomandeert een kan bier
en brandewijn, mitsgaders doen aanleggen een vuer, waer
mede besig sijnde, gehoort heeft, dat Elisabeth
Hendrickx van den Bogaert tegens den requirant ende haer
deponente verhaelde, dat Jenneken Laureijnsen des avonts
te vooren sijde sondag den elfden der selver maent haer
bekeven hadde, om dat met Matthijs den Ketelaar des
avonts soo laat ten huijse van haer deponente was
geweest.
Ende dat nae veele kijfagtige redenen haer hadde
geantwoort dat sij soo niet en behoefde te tieren, dat
het niet en konden helpen, dat het nu soo verre gekomen
was, als het konde komen. “Gaet in de kast, in de
silveren beecker sult ghij vinden wat daer van is”,
nae welcke verhaling soo den requirant als Elisabeth
Hendrickx van den Bogaert aldaer hebben blijven sitten
consumerende eenige eetwaar, terwijlen dat sij deponene
met andere haer domistiecke saecken besigh was.
Attesterende verder dat den requirant (Matthijs van der
Putten) ontrent vier uuren in den naermiddag door
Johanna Bijmans, dogter van de deponente, haer heeft
doen bij hun in de agterkamer roepen, als waar komende
den requirant tegens haer seijde: “Jacomijn, ick
woude wel dat ghij den stadthouder woudt versoecken dat
hij ons dese naarmiddag in ondertrouw woude aenteeckenen,”
waer op sij deponente antwoorden: “Ick en weet niet
of hij dat wel sal willen dien om dat het vandaeg
maendag is, ende den ondertrouw des saterdags volgens
het reglement moet geschieden ende hij valt wat
precies.” Waer op dat Elisabeth Hendrickx van den
Bogaert antwoorde: “Hij heeft mijn suster Cathelijn
op een maendag wel ondertrouwt, en dan souden wij
beijden op eenen maendag ondertrouwen,” haer
deponente versoeckende dat sij het den stadthouder eens
wilden voordraegen en afweigen.
Ten welcken eijnde is gegaen ten huijsen van Jacob
Martens, ende heeft den stadthouder apart geroepen ende
heeft hem het versoeck van de requirant ende Elisabeth
van den Bogaert voorgehouden, dog daer inne niet willen
konsenteren, maer dat op saterdag sijnde den
behoorlijcken dag, souden komen int raethuijs naer ouder
gewoonten, ende dat dan haer in ondertrouw douden
aennemen, welck raport sij deponente aen den requirant
ende Elisabeth Hendrickx van den Bogaert wederom heeft
overgebragt, die daer over wederseijts niet wel
gekonsenteert waeren, ende naemen voor om met
malkanderenweg te gaen ofte door te gaen, eerst naer
Eijndhoven ende vervolgens naer Helmont, waer inne
Elisabeth oock concenteerden, seggende verdersde
deponente tegens den requirant ende Elisabeth
voooscreven dese woorden in specie: “Doet uw dingen
met vatsoen ende komt een saterdag soo vroeg als ghij
wilt,” hetgeene beijde ende ider van haer aennam te
doen, en sijn doenmaels nog te saemen tot den avont toe
aldaer blijven sitten en eijndelijck gescheijden.
Item verklaert sij deponente dat Elisabeth Hendricks van
den Bogaert des woensdags den 14 ofte wel des sonderdags
daer aenvolgende immers een van die twee daegen, des
voormiddags aen haer huys bij haer is gecomen,
versoeckende dat sij Thomas Hendrickx van den Bogaert,
haeren broeder, ter minne ende in vrintsschap eens
wilden aenspreecken, dat hij haer voorgenomen huwelijck
met Matthijs Hendricx van der Putten dog willde
accorderen ende toestaen, ‘t geen oock heeft aengenomen,
ende heeft haeren broeder bij voorvall dat hij tot
haeren huijsen door den stadthouder was gedaegt, omme
over seeckeren voorgevalle vegterije getuijgenisse der
waerheijt te geven, ten dien voorscreven aengesproocken,
die haer daer op repliceerden en antwoorden: “Mijn
suster is voor geene weduwenaar ende Ketelaar, sij is de
principaelste dogter van Vechel, dog is het soo dat sij
nu met hem haer gatt verbrandt heeft, soo mag sij op de
bladeren sitten.”
|
R93, fol. 10v (26-3-1685) |
|
Johanna Bijmans, oud ontrent 15 jaeren, gedaagd zijnde,
heeft verklaard dat “op vrijdag sijnde den 16 dag deser
maent meert ten huisjen van Harmen Bijmans haeren vader
des avonts ontrent agt uuren sijn in de voorkamer offte
stooff geweest Matthijs Hendrick van der Putten, ende
Elisabeth Hendricx van den Bogaart, de welcke sij
deponente (Johanna Bijmans) een glas wijn op haeren
ordere heeft door haer moeder in de kamer laeten
brengen.
Veklaerende
met het openstaen van de deur te hebben gehoort dat
Elisabeth voorscreven tegens den requirant (Matthijs van
der Putten) seijden, datter eenige luijden waeren, die
hem over en ter saecke van haer vrijagie seer drijgden
den hals te breecken, ende dat den requirant daer op
antwoorden: “Heeft mijn Onze Lieve Heer daer toe
geroepen, soo moet ick oock komen, maer anders heb ick
den (bruggel) daer af,” ende dat daer op Elisabeth
van den Bogaert antwoorden: “Ick en souden niet
gaerne hebbe dat sulcx door mij toequam. Indien wij soo
verre niet gepraet en hadde he en ouw soo ver niet
komen,” versoeckende daer op dat hij requirant haer
soude ontslaen, het geen hij seijde, noijt, nog nimmer
meer te sullen doen.”
|
R93, fol. 11v (3-4-1685) |
|
Daendel Daendels van Kilsdonck, oud ontrent 25 jaren,
gedaagd als voor, heeft verklaard dat “langen tijt
genegentheijt gehadt hebbende tot Elisabeth Hendrickx
van den Boogart, oock dickmaels aen haer huijsinge heeft
geweest omme met haer minnelijck discoursen houden, dat
tot dien eijnde tot drie distincte reijsen des ‘s nachts
is gecomen over de plaets van Harmen Bijmans ende dat
door de zeijde venster van Thomas haeren broeder is in
huijs gecomen. Hebbende de selve venster den uijtsigt op
de plaets voorscreven ende is bij haer gaen leggen op
het bedde tot het aenkomen van den daege.
Onder
andere verklaert hij deponent, dat den 17en meert laest
leden bij haer leggende als voor en ten huijse van
Johannis van Lieshoudt, haere swager, met malkanderen
discourssen hebben gehadt van Matthijs van der Putten,
onder welcke redenen Elisabeth voorscreven seyde tegens
den deponent: “Ick mag Matthijs wel leijden. Ick sal
hem niet vergeten.”
Verders attesterende getuygt hij deponent dat des
donderdags den 15den daer voorens des avonts, den
preciesen dag onbegrepen, bij hem deponent aen den hof
van Wouter van der Santvoort is gecomen Anthonii
Spirincx, en vraegende of hij deponent van hem als mede
pretendent van Elisabeth van den Boogaert voorscreven
met eenige rekonitie ofte erkentenis wilde te vrede
wesen ende dat dien volgende mogte gaen ende worden
gepresenteert voor Mathijs den Ketelaar. Waer op hij
deponent antwoorden: “Komt ghij dat nog versoecken
naedermael dat ghij weet dat se al berijts versogt
hebben van den stadthouder om te saemen te weten Mathijs
ende Elisabeth te ondertrouwen.”
Waer
nae soo hij deponent als Anthoni Spirinckx sijn gegaen
aen het huijs van Anthonij Dirckx daer Anthoni Spirinczx
hem wederom vraegde ofte hij met een reconistie wilde te
vreden sijn, waer op itrativelijck antwoorden: “Of
ghij het seijt ofte den Ketelaer, ick prettendeeten ende
wil se hebben,” wanneer Anthonij Spirinckx
antwoorden: “Ick hebbe meermaels een blauwen scheen
geloopen.” “Soo sal ick dit dan oock loopen,”
daer mede van sijn stoel op springende, ende sijn die
discoursen daer mede afgebroocken.”
|
R93, fol. 12v (12-4-1685) |
|
Aeltien Amelissen, weduwe van Willem Gerrit Stoten,
heeft verklaard dat “dijnsdag den 13 meert, den
preciesen dag onbegreepen, des avonts tusschen tien en
elf uuren is gecomen ten huijsen van Elisabeth van den
Boogert, den welcken met Matthijs van der Putten, alias
den Ketelaer, aen den taeffel saete te samen eeten ‘t
welcke sij deponente (Aeltien Amelissen) tegens Matthijs
voorscreven seijde: “Het is goet sien dat ghij vuer
aen uwen steck hebt en dat ghij hier samen sitt en eett.
Indien gij hier geen meerder vrijigheijt en had als ick,
gij en sout hier niet sitten.” Waer op dat Elisabeth
antwoorden tegens haer deponente: “Ick en ben in uw
niet gehouwen om uw eeten te geven, nu sullen de luijden
wel sien ter wijlen wij al te saemen eeten, dat het nu
sijn sal, Matthijs eet al en set uw al vast int
gebruijck.”
Tot zover de verklaringen afgelegd op verzoek
van Matthijs van der Putten. Uiteindelijk is dit
huwelijk niet doorgegaan. Al een half jaar later, op 2
september 1685, trouwde Matthijs in Veghel met een
andere vrouw, Maria Willem Rentmeesters.
|
R93, fol. 18 (30-7-1685) |
|
Verschenen voor schepenen en substituut secretaris van
Veghel Maeijken Denis Gijsberts, vrouw van Luijcas van
Kilsdonck, oud ongeveer 60 jaren, en zij heeft op
verzoek van Jan Huijberts, inwoner van Sint-Oedenrode,
verklaard dat Jan Huijberts “bij haer deponente (Maeijken
Denis Gijsberts) is gecomen, ontrent ses weecken naer de
doot van Margriet Denissen, den presiesen dag
onbegrepen, ende haer quam vraegen hoe ende waneer dat
sij gereet souen sijn omme de naergelaeten mubilen ofte
verderen goeden te deijlen, de welcke waeren achter
gelaeten van de voorscreven Margriet Denisse.
Daer op zij deponente tegens hem Jan Huijberts zeijde:
“Dat doet gij voor mijn, alle wat ghij daer inne doet
daer sal ick mede te vreden wesen.” Om welcke redene
den voorscreven Jan Huijberts haer deponente nogmaels
vraegden, ofter sij daer in gecontenteert soude wesen,
“oft anders soude ick het uw met den vorster laeten
aenseggen,” daer op sij deponente (Maeijken Denis
Gijsberts) andermael seijde: “Dat en behoeft ghij
niet, ick neme dat soo wel aen, dan off door den vorster
geseijt worden,” seggende daer op: “Alles wat
ghij daer in doet ben ick mede te vreden.”
Verders verklaert sij deponente als dat haer nog wel
indagtig ende kennelijck is, dat het gereetschap van de
kuijperije gecomen van Huijbert van der Heijden heeft
gehadt ende genooten Gijsbert Denissen, sonder eenige
vergoeding ofte uijtkeringe daer van aen Jan Huijberts,
oft des selfs verdere erfgenaemen gedaen te hebben.”
|
R93, fol. 22v (20-10-1685) |
|
Voor Jacob Boor, stadhouder van Peelland, en schepenen
en substituut secretaris van Veghel verschenen Gerard
Aerts, oud 36 jaren, Anthonij Otten, oud 35 jaren,
Teunis Hendricx, oud 26 jaren en Hendrick Martens, oud
21 jaren, allen inwoners van Veghel.
Zij verklaren op verzoek van Gerard en Aert Hendrick
Lamberts, en Peter Hendrick Rutten, ook inwoners van
Veghel, dat Gerard en Aert Hendrick Lamberts, en Peter
Hendrick Rutten “huijden morgen goet tijt sijn gevaeren
van huijs met haere karren geladen met garst ende haver,
verders verklaeren sij deponenten als dat de voorscreven
geladen graenen sijn van de thiende die bij haer Ed. Ho.
Mo. de heeren staten laestmael sijn verpagt, genaemt de
Heijse thiende, ende gewasch binnen desen dorpe van
Vechel.
Alle gevende redenen van wel wetenschap, dat sij
deponenten als de naeste gebueren van den voorscreven
Gerard ende Aert Hendrick Lamberts met Peter Hendrick
Rutten de voorscreven graenen hebben helpen dorsen,
schoon maecken ende op de karren helpen laden.”
|
R93, fol. 25 (20-11-1685) |
|
Schepenen en de vorster van Veghel verklaren op verzoek
van Aert Donckers gegaan te zijn ‘ten huijsen van heer
Jan Tooten ende den selven door den voorscreven door de
voorscreven vorster in onser schepenen presentie
gerichtelijck afgevraegt, ofte ghij heer Jan Tooten
alsoo danige redenen ende uitgesproocken woorden wel
staen sal, als door hem laest leden woensdag in sijn
eigen huijs heeft uijtgesroocken, als dat Aert Donckers
voorscreven een schelm is.
Daer op heer Johan Tooten ons voor antwoort geeft, als
dat hij alsoo danige injuriegnese woorden bij sijnen
weet niet gesproocken heeft van Aert Donckers, seggende
die woorden in supstantie, hem te houden voor een
eerlijck man, op hem niet weet te seggen als eer en
deugt, daer op Aert Donckers en heer Jan Tooten
malckanderen de handt in onser presentie hebben gegeven
ende verklaerden saemen vrinden te wesen.”
|
|