Willebrordushoek - toelichting op de uitgiften

1.

Voor de lokalisering van de cijnzen in het zuidelijke deel van Eerde (Kuilen, Willebrordushoek, Abenhoef) zijn er de volgende overwegingen. Het gaat om 68 bunder + 5 lopens + 27 roeden grond. Op basis van de cijnsbedragen is berekend dat het gebied bestond uit:
 

Voor 1190 al in particuliere handen:                  30 bunder + 2 lopens + 5 roeden

Helmondcijnzen, uitgiften 1190-1314:                16 bunder + 0 lopens + 6 roeden

Hertogcijnsen, uitgiften na 1314:                      22 bunder + 3 lopens + 16 roeden




 


Op de kaart zijn met een paarse stip de huizen en percelen belast met een balkcijns aangegeven. De balkcijnzen ontstonden door de omslag van twee cijnzen voor de gemeint in de dertiende eeuw en in 1310. Balkcijnzen verhuisden zelden. Op de plaatsen met een paarse stip stonden in 1310 dus waarschijnlijk al huizen.

Met een blauwe stip zijn de cijnzen aan de heer van Helmond aangegeven. Deze werden betaald voor eprcelen uitgegeven in 1190-1314. Dergelijke cijnzen verhuisden wel af en toe, maar bleven over het algemeen toch wel verbonden aan een eprceel in dezelfde buurt. De cluster blauwe stippen aan de linkerzijde op de tekening is daarom een redelijk betrouwbare indicatie datin die buurt in 11901314 percelen uitgegeven werden.

Er is geen sterk verband tussen de Helmondcijnzen en de Balkcijnzen. Dat betekent dat de percelen belast met een balkcijns veelal al voor 1190 particulier bezit waren. Een deel van de ruim 30 bunder die al voor 1190 in particuliere handen is dus in het gebied met de paarse stippen te lokaliseren.

Verder was het noorden van het gebied aanmerkelijk lager en natter dan het zuiden. Lagere gebieden zijn over het algemeen later uitgegeven. Dat betekent dat wwe hier een deel van de hertogscijnzen kunnen verwachten. Dat wordt bevestigd door de bronnen.

 

Verder voldt op dat zowel links als rechts van de Bushoef percelen in 1543 uitgegven werden. Dat wekt de indruk dat het tussenliggende gebied in 1543 al particulier bezit was.
 


2.

In de cijnsboeken wordt de plaats van een aantal percelen aangeduid met "gelegen in Bovenrode". In de achttiende eeuw vinden we de veldnaam Bovenrode slechts gebruikt voor enkele percelen. De veldnaam Bommelrooi lijkt er mee samen te hangen. Op onderstaande kaart zijn de percelen met de naam Bovenrode met een rode stip aangegeven, en die met de naam Bommelrode met een blauwe stip.

Oorspronkelijk was de naam Bovenrode waarschijnlijk de aanduiding voor een groter gebied, globaal overeen komend met het gebied dat in 1792 in het maatboek van Sint-Oedenrode opgenomen is en niet in dat van Veghel (rood gearceerd op de kaart). Gezien enkele veremeldingen van "gelegen in Bovenrode bij de Beelenkamp", hoorde ook het noordelijke deel van het rood gearceerde gebied onder Bovenrode.

 

3.

Op perceel nrs. 18a en 18c rustte eertijds een balkcijns. Balkcijnzen ontstonden door de omslag van twee cijnzen voor de gemeint ontstaan in de dertiende eeuw en in 1310. Hier stond in 1310 dus al een huis (of twee huizen) met rechten in de Veghelse gemeint.

 


4.

In 1483 werd een perceel van 300 roeden uitgegeven, gelegen in Eerde aan Bovenrode. In 1646 rustte de cijns op Willebrordushoek nr. 22. De eigenaar van dat huis bezit in de achttiende eeuw ook Willebrordushoek nrs. 24 en 28. We nemen aan dat het oorspronkelijk uitgegeven eprceel een deel van Willebrordushoek nr. 28 was.

 

Cijnsbetalers:

 

Transactie en datum:

Hg-73 (1483): Van 300 roeden vutfang, ontvangen in 1483, gelegen aent Boeven Rode bij Eerde

Lasten:

-          een cijns aan de hertog van Brabant van 9 nieuwe penningen

 

Hg-73 (1646): Vuyt huys, hoff en aaengelegen erfenis, groot ontrent 6 lopens, gelegen onder Vechel aent Boeven Roede by Eerde

-          e.z.: de Santsteghe

-          a.z.: zelf

-          e.e.: de gemeint van Vechel

-          a.e.: Anneken, weduwe van Mathys Goyaertss

Lasten:

-          een cijns aan de hertog van Brabant van 9 nieuwe penningen, omgerekend: 0-1-6

 

Aelbertus Delys

 

Koop van de gemeente in 1483, vermeld in 1499

De 2 kinderen van Aelbertus Delys

 

Vererving in 1499-1524

Katharina, dochter van Aelbertus Delys

 

Verwerving in 1499-1524, vermeld in 1542

Marij, natuurlijke dochter van heer Michiel, zoon van Henrick Goyaertss, priester

 

Vermeld in 1639 en 1646

Deel 1 (0-1-0):

 

Michiel en Marie, kinderen van Jan Matheus, verwekt bij Aryke, dochter vsn Marie, natuurlijke dochter van heer Michiel Henrick Goyaertss

 

Verwerving in 1646-1711

Mathijs Jan Tys Daniels

 

Koop in 1646-1715

De weduwe van Mathijs Jan Tys Daniels met haar 4 kinderen

 

Vererving in 1646-1715

Mari, dochter van Mathijs Jan Tys Daniels, getrouwd met Francis Aelberts, en de 3 andere kinderen van Mathijs Jan Tys Daniels

 

Vererving in 1646-1715

De 3 kinderen van Mathijs Jan Tys Daniels

 

Vermeld in 1715

De 2 kinderen en 3 kleinkinderen van Mathijs Jan Tys Daniels

 

Verwerving in 1715-1739

Een kind van Mathijs Jan Tys Daniels

 

Verwerving in 1715-1739

Jenneke Gysberts, enige dochter van het kind van Mathijs Jan Tys Daniels, getrouwd met Dirk Jansse de Jong

 

Vererving in 1739

Johannis en Hendrien, kinderen van Dirk Jansse de Jong

 

Vererving in 1739-1755

Deel 2 (0-0-6 ½):

 

Henricus Matheus, verwekt bij Marie Matheus

 

Verwerving in 1646-1715

Thomas Henrick Michielss

 

Koop in 1646-1715

Francis Aelberts, weduwnaar van een kind van Marij Matheus

 

Vermeld in 1715

Marie Francis Aelberts

 

Verwerving in 1721

Jenneke Gysberts, enige dochter van het kind van Mathijs Jan Tys Daniels, getrouwd met Dirk Jansse de Jong

 

Vererving in 1739

Johannis en Hendrien, kinderen van Dirk Jansse de Jong

 

Vererving in 1739-1755

 

 

5.
 

Zes cijnzen van uitgiften in de veertiende en vijftiende worden hier in samenhang besproken.

 

Nr.

Jaar

Grootte

Ligging

 

Hg-33

1380-1392

4 lopens

Bovenrode

Hg-52

1445

2 bunder

bij Eerde

Hg-60

1449

2 lopens

in Eerde

Hg-69

1449

2 lopens

in Vechel

Hg-92

1484

2 bunder en 125 roeden

Wolvershornic

Hg-93

1484

2 lopena

Avenhoeve

 

De cijnzen kwamen in één hand en werden daarna weer verdeeld. De cijnzen in Bovenrode vinden we terug op Eerdse Bergen 12 en 13a. De uitgiften van 1449 en 1484 in het noordelijke deel van Willebrordushoek (zie de kaart). De 2 bunder uitgifte van 1445 bij Eerde plaatsen we op het Heiligt (zie de kaart).

 

De gegevens uit de cijnsregisters zijn. 

 

Cijnsbetalers:

 

Transactie en datum:

Hg-33 (1380-1392): Van 4 lopens vytfang bij zijn goed in Bovenrode, ontvangen van de gemeint van Vechgel in 1380-1392

Lasten:

-          een cijns aan de hertog van Brabant van 4 oude penningen

 

Henricus, zoon van Bela

 

Koop van de gmeente in 1380-1392

Henricus, zoon van Henricus, zoon van Bela

 

Verwerving in 1380-1392

Engelberta, weduwe van Henricus, zoon van Henricus, zoon van Bela, met haar 8 kinderen

 

Vererving in 1392-1418, vermeld in 1418

De 8 kinderen van Henricus, zoon van Henricus, zoon van Bela

 

Vererving in 1418-1443, vermeld in 1450

Elisabeth en Martinus, kinderen van Henricus Belensoen, en Henricus, Wilhelmus, Cornelius en Engula, kinderen van Henricus, zoon van Henricus Belen (1/2) en Cornelius, zoon van Henricus, zoon van Henricus Belensoen (1/2)

 

Verwerving in 1450-1499

Elisabeth, dochter van Henricus Belensoen en Henricus, Wilhelmus, Cornelius en Engula, kinderen van Henricus, zoon van Henricus Belen (1/2) en Elisabeth, weduwe van Cornelius, zoon van Henricus, zoon van Henricus Belensoen (1/2)

 

Verwerving in 1450-1499

Henricus, Wilhelmus, Cornelius en Engula, kinderen van Henricus, zoon van Henricus Belen (1/2)  en Elisabeth, weduwe van Cornelius, zoon van Henricus, zoon van Henricus Belen (1/2)

 

Vermeld in 1499

Willelmus, zoon van Cornelius Belen

 

Verwerving in 1499-1524

Johannes en Heilwigis, kinderen van Willelmus, zoon van Cornelius Belen

 

Verwerving in 1499-1524

Maria, weduwe van Johannes, zoon van Wilhelmus Cornelius Belen, met haar 3 kinderen, en Heijlwigis, dochter van Wilhelmus Cornelius Belen

 

Verwerving in 1524-1542

Hg-52 (1445): Van 2 bunder vutfang, ontvangen van de gemeint van Vechel in 1445, gelegen bij Eerde

-          e.z.: zijn eigen goed

-          a.z.: het goed van Henricus Belensoen

-          voorts: de gemeint van Vechel

Lasten:

-          een cijns aan de hertog van Brabant van 2 nieuwe schellingen

 

Henricus en Petrus, kinderen van Roverus Molners (Multoris)

 

Koop van de gemeint in 1445, vermeld in 1450

Arnoldus, Johannes en Elisabeth, kinderen van Petrus, zoon van Roverus Molners (Multoris)

 

Verwerving in 1450-1499

Elisabeth, weduwe van Arnoldus Petrus Roverus Roverus Molners (Multoris), met haar 3 kinderen

 

Verwerving in 1450-1499, vermeld in 1499

Elisabeth, dochter van Arnoldus Petrus Roverus Roverus Molners (Multoris)

 

Verwerving in 1499-1524

Willelmus, zoon van Cornelius Belen

 

Verwerving in 1499-1524

Johannes en Heilwigis, kinderen van Willelmus, zoon van Cornelius Belen

 

Verwerving in 1499-1524

Maria, weduwe van Johannes, zoon van Wilhelmus Cornelius Belen, met haar 3 kinderen, en Heijlwigis, dochter van Wilhelmus Cornelius Belen

 

Verwerving in 1524-1542

Hg-33 + Hg-52 (1639): Een perceel belast met een cijns aan de hertog van Brabant van 2 nieuwe schellingen en 4 oude penningen, samen omgerekend: 0-4-10

 

Jan en Evert, kinderen van Lysken Evert Henrickx Marcelis, en Heijlken, dochter van Evert Henricus

 

Vermeld in 1639

Jan en Marcelis

 

Verwerving na 1639

Hg-60 (1449): Van ¼ bunder vutfang, ontvangen van de gemeint van Vechel in 1449, gelegen in Eerde

-          e.z.: het goed van Belensoen

-          a.z.: Petrus Roeverszoen

-          voorts: de gemeint

Lasten:

-          een cijns aan de hertog van Brabant van 3 nieuwe penningen

 

Johannes, zoon van Johannes van den Hove

 

Koop van de gemeente in 1449, vermeld in 1450

Margareta, weduwe van Johannes, zoon van Johannes van den Hove

 

Vererving in 1450-1499

Wilhelmus, zoon van Aelbertus Zuermonts

 

Verwerving in 1450-1499

Hg-69 (1449): Van ¼ bunder, ontvangen van de gemeint van Vechel in 1449

-          e.z.: Petrus Roeverssoen

-          a.z.: Johannes van den Hove

-          voorts: de gemeint

Lasten:

-          een cijns aan de hertog van Brabant van 3 nieuwe penningen

 

Fries (Friso), zoon van Wilhelmus

 

Koop van de gemeente in 1449, vermeld in 1450

Henricus Back

 

Verwerving in 1450-1499

Wilhelmus, zoon van Aelbertus Zuermonts

 

Verwerving in 1450-1499

Hg-60 + Hg-69:

 

De 4 kinderen van Wilhelmus, zoon van Aelbertus Zuermonts Verwerving in 1450-1499

 

Verwerving in 1450-1499

Johannes, zoon van Wilhelmus, zoon van Aelbertus Zuermonts

 

Verwerving in 1450-1499

Elizabeth, weduwe van Arnoldus, zoon van Petrus Rovers

 

Vererving in 1450-1499

Hg-92 (1484): Van 2 bunder en 125 roeden, gekocht van de gemeint in 1484, gelegen aen den Wolvershornic

Lasten:

-          een cijns aan de hertog van Brabant van 2 nieuwe Poit. schellingen en 3 ½ nieuwe Poit. penningen

 

Elizabeth, weduwe van Arnoldus, zoon van Petrus sRovers

 

Koop van de gemeint in 1484

Hg-60 + Hg-69 + Hg-92:

 

Elizabeth, weduwe van Arnoldus, zoon van Petrus sRovers

 

Vermeld in 1499

Elizabeth, dochter van Arnoldus, zoon van Petrus sRovers

 

Verwerving in 1499-1524

Wilhelmus, zoon van Cornelius Belen

 

Verwerving in 1499-1524

Johannes en Heilwigis, kinderen van Willelmus, zoon van Cornelius Belen

 

Verwerving in 1499-1524

Maria, weduwe van Johannes, zoon van Wilhelmus Cornelius Belen, met haar 3 kinderen, en Heijlwigis, dochter van Wilhelmus Cornelius Belen

 

Verwerving in 1524-1542

Jan en Evert, kinderen van Lysken Evert Henrickx Marcelis, en Heijlken, dochter van Evert Henricus

 

Vermeld in 1639

Jan en Marcelis

 

Verwerving na 1639

Hg-93 (1484): Van 100 roeden vutfang, gelegen bij Eerde ter plaatse genaamd Avenhoeve

Lasten:

-          een cijns aan de hertog van Brabant van 3 nieuwe penningen

 

Henricus, zoon van Nicolaus Smolners

 

Koop van de gemeint in 1484, vermeld in 1499

Arnmoldus, zoon van Henricus, zoon van Nicolaus Smolners

 

Verwerving in 1499-1524, vermeld in 1524

Jacobus Aben Gieliszoen

 

Verwerving in 1524-1542

Yda, de weduwe van Jacobus Aben Gieliszoen, met haar 5 kinderen

 

Vererving in 1524-1542

Jan en Evert, kinderen van Lysken Evert Henrickx Marcelis, en Heijlken, dochter van Evert Henricus

 

Vermeld in 1639

Jan en Marcelis

 

Verwerving na 1639

Hg-33, Hg-52, Hg-60, Hg-69, Hg-92 en Hg-93, deel 1:

 

Hg-93, Hg-52, Hg-33, Hg-60: Vuyt een stuck weylants genoempt de Koyweye, groot ontrent 2 ½ bunder, gelegen onder Vechel, ter plaatse genoempt aen Apenhoeve by Eerde

-          e.z.: de gemeynte van Vechel

-          a.z.: zelf en Jan, zoon van Peter Coop

-          e.e.: Anthonys Wynen

-          a.e.: “aent gemeyn steeghken”

Lasten:

-          een cijns aan de hertog van Brabant van 3 nieuwe penningen

-          een cijns aan de hertog van Brabant van 2 nieuwe schellingen

-          een cijns aan de hertog van Brabant van 4 oude penningen

-          een cijns aan de hertog van Brabant van 3 nieuwe penningen

Samen omgerekend: 0-5-9

 

Lijsken en Heylken, kinderen van Everaert, zoon van Henrick Marcelissen aent Eerde

 

Vermeld in 1646

Hg-33, Hg-52, Hg-60, Hg-69, Hg-92 en Hg-93, deel 2:

 

Hg-92.1: Vuyt ontrent 2 lopens ackerlants genoemd den Wolfvershorinck, gelegen onder Vechel aent Eerde

-          e.z.: Lysken Everts, haar zus

-          a.z. en e.e.: de Koyweye van Heylken en Lysken voornoemd

-          a.e.: de gemeynt van Vechel

 

En mede uit de onverdeelde helft van ontrent 10 lopens erffenis, genoemd het Moolenhoeffken, gelegen aldaar

-          e.z.: de erfgenamen van Heer Michiel Henrickss

-          a.z. en e.e.: de gemeynte van Vechel

-          a.e.: Jan Dierckss Cuypers

 

Lasten:

-          een cijns aan de hertog van Brabant van 1 nieuwe Poit. schellingen en 3 ½ nieuwe Poit. penningen, omgerekend: 0-2-8

 

Heylken, dochter van Evert, zoon van Henrick Marcelissen aent Eerde

 

Vermeld in 1646

Hg-33, Hg-52, Hg-60, Hg-69, Hg-92 en Hg-93, deel 3:

 

Hg-92.2, Hg-69: Vuyt ontrent 2 lopens ackerlants, wesende een hoffstadt, genoempt den Wolfvershorinck, gelegen aent Eerde

-          e.z.: Heylken Everts, haar zus

-          a.z.: Jan Peters Coop

-          e.e.: de Coyweye van Heylken en Lysken voornoemd

-          a.e.: de gemeynt van Vechel

 

En mede uit de onverdeelde helft van ontrent 10 lopens erffenis, genoemd het Moolenhoeffken, gelegen aldaar

-          e.z.: de erfgenamen van Heer Michiel Henrickss

-          a.z. en e.e.: de gemeynte van Vechel

-          a.e.: Jan Dierckss Cuypers

 

Lasten:

-          een cijns aan de hertog van Brabant van 1 nieuwe Poit. schelling

-          een cijns aan de hertog van Brabant van 3 nieuwe penningen

Samen omgerekend: 0-2-5 ½

 

Lijsken, dochter van Everaert, zoon van Henrick Marcelissen aent Eerde

 

Vermeld in 1646

Lijsken wordt opgevolgd door:

 

 

Jan en Marcelis, zonen van Ariens van Locht, vewekt bij Lijsken, dochter van Everaert, zoon van Henrick Marcelissen aent Eerde

 

Verwerving in 1646-1715

Jan Gerits (koop van ¼), en de weduwe van Marcelis Ariens van Locht (3/4)

 

Verwerving in 1646-1715

Heyltje Hendricx

 

Verwerving in 1646-1715

Peter en Gerrit Hendricx

 

Vererving in 1646-1715

Lijsken, weduwe van Peter Hendricx, met haar 2 kinderen

 

Vererving in 1646-1715

Hendrick Peter Hendricx van Zon

 

Vererving in 1715

Hijlken wordt opgevolgd door:

 

Benedictus en Marie, kinderen van Henrick Benedictuss

 

Verwerving in 1646-1715

De weduwe van Benedicturs Henrick Benedictuss, met haar 5 kinderen, en de 3 kinderen van Marie Henrick Benedictuss

 

Vererving in 1646-1715

De weduwe van Benedictus Henrick Benedictuss, met haar 4 kinderen, en de 3 kinderen van Marie Henrick Benedictuss

 

Vererving in 1646-1715

De 3 kinderen van Marie worden opgevolgd door:

 

Marten Aert Teunissen

 

Deling in 1646-1715

Anneke, weduwe van Marten Aert Teunissen, met haar 3 kinderen, met name: Marij, Aert en Heijltie

 

Vererving in 1710

Deel 1a:

 

 

Anneke, weduwe van Marten Aert Teunissen, met 2 kinderen (1/4)

 

Vermeld in 1715

Deel 1b:

 

De cijns rustte op Willebrordushoek nr. 11 en verhuisde in 1782 naar Logtenburg nr. 31 en Heiligt nr. 34

De weduwe van Benedictus Hendrick Benedictus met 4 kinderen

 

Vermeld in 1715

Lijsken, dochter van Benedictus Hendrick Benedictus

 

Deling in 1717

De 5 kinderen van Lijsken, dochter van Benedictus Hendrick Benedictus

 

Vererving in 1731

Lambert Jacobs en Benedictus Jacobs

 

Deling te Gemert op 27-6-1732

Johannes Janssen van der Heijden

 

Koop te Veghel op 24-2-1742

Peter Luycas Vorstenbosch (Veghel)

 

Koop te Veghel op 1-5-1745

Deel 1c:

 

De cijns rustte op Willebrordushoek nrs. 15 en 16

Hendrick Peter Hendriks van Zon

 

Vermeld in 1715

Cornelis Hendrix van Cleeff, getrouwd met Elisabeth, dochter van Hendrick Peter Hendriks van Zon (1/3)

 

Deling te Veghel op 14-7-1758

Deel 2a:

 

De cijns rustte op Eerdse Bergen nr. 12

De weduwe van Benedictus Hendrick Benedictus met 4 kinderen

 

Vermeld in 1715

Lijsken, dochter van Benedictus Hendrick Benedictus

 

Deling in 1717

De 5 kinderen van Lijsken, dochter van Benedictus Hendrick Benedictus

 

Vererving in 1731

Lambert Jacobs en Benedictus Jacobs

 

Deling te Gemert op 27-6-1732

Johannes Janssen van der Heijden

 

Koop te Veghel op 24-2-1742

Elisabeth, weduwe van Johannes Janssen van der Heijden, met haar 5 kinderen

 

Vererving in 1751

Elisabeth, weduwe van Johannes Janssen van der Heijden, met haar 4 kinderen

 

Vererving in 1751

Elisabeth, weduwe van Johannes Janssen van der Heijden, met haar 3 kinderen

 

Vererving in 1751

Deel 2b:

 

 

Anneke, weduwe van Marten Aert Teunissen, met haar 3 kinderen Marij Art en Heijltje

 

Vermeld in 1715

Marij en Art, kinderen van Marten Aert Teunisse

 

Verwerving in 1731-1756

Deel 3:

 

De cijns rustte op Eerdse Bergen nr. 13a

Hendrik Peter Henric van Son

 

Vermeld in 1715

Peter Henrix van Cleeff, getrouwd met Antonet, dochter van Hendrik Peter Hendricks van Son

 

Deling te Veghel op 14-7-1758

De 4 kinderen van Peter Hendrix van Cleef

 

Verwerving na 1758

 

Kaart van Veghel     #