Piet: “We bakten zelf brood. Ik bakte in het bakhuis soms wel 17 broden tegelijk. We bakten wel twee keer per week of vaker. Ik maalde het koren met een maalmolentje met de hand. Dat mocht eigenlijk niet. Ook draaide de Koeveringse molen soms ’s nachts clandestien. Dan ging ik er met de transportfiets naar toe, door het losse zand van de Bulten.”

De Veghelse verzetbeweging werd via enkele koeriersters vooral om hulp gevraagd voor joodse kinderen. Er werd de volgende camouflage bedacht. Er waren in de grote steden veel ondervoede kinderen, die het nodig hadden voor een paar maanden of langer naar het platteland te komen, waar nog voldoende voedsel was. In korte tijd hadden ze een zestigtal huisgezinnen gevonden (waarvan een aantal in Zijtaart), die bereid waren een stadskind tijdelijk op te nemen. De koeriersters kwamen met de kinderen per trein naar Veghel, gingen met de hele groep naar adres Hezelaarstraat 26, aten er wat en werden van daaruit naar de pleegadressen gebracht. Men heeft nooit vermoed dat er onder al die kinderen een achtiental joodse kinderen waren, die niet geregeld werden gewisseld, maar constant in Veghel en omgeving bleven tot de oorlog voorbij was. Ook nu nog weten veel Zijtaartse mensen die een oorlogskind in huis hebben gehad de ware achtergrond van de hulp niet. De mensen die een joods kind in huis namen, wisten overigens wel waar ze aan begonnen.

De dappere familie Van de Tillaart (Hoeve Corsica) had al gauw een joods kind in huis, Irma. Jan van de Ven vertelde dat bij hen thuis een Joods meisje uit Rotterdam, Arie Hart, ondergedoken was. Dat ze Joods was, mocht niemand weten. Haar moeder was omgekomen tijdens een bombardement van Rotterdam en haar vader was door de Duitsers opgepakt en afgevoerd naar Dachau. Arie en haar broer overleefden de oorlog.

Gesprek van Marc van den Berkmortel met Tijn en Mien van den Tillaart op 13-2-2011

Het vliegtuig stortte neer op de plek waar later de champignonkwekerij van Mari Vervoort gebouwd werd.

 

Hierboven twee foto's en hieronder een foto van Gordon Arthur Nelson, een van de drie piloten die in het wrak verbrandde.

Hiernaast een foto van Robert Conroy. Conroy was in de nacht van 5 op 6 maart 1943 bij Essen in Duitsland al een keer neergeschoten. Burns en Densmore zaten toen ook in dat vliegtuig en overleefden de crash bij Essen, net als Conroy. Bij de crash in Zijtaart was Conroy de enige overlevende, de andere vier bemannings-leden kwamen om. Conroy wist naar Engeland te ontkomen en kwam later alsnog om het leven toen zijn vliegtuig in de nacht van 24 op 25 maart 1944 bij Berlijn neergeschoten werd.

Een foto van Densmore

Na jaren zoeken vond Marc van de Berkmortel deze foto van navigator Glenn Arthur Leitch, die Marc op 15 september 2021 toestuurde. Hiermee hebben we nu foto's van alle bemanningsleden.

"Engelse vliegtuigen werden op de terugweg van Duitsland pas neergeschoten. Op een nacht hebben we er 23 zien vallen. Als er een vliegtuig neerkwam, dan dachten we altijd dat die op ons zou vallen. Dan lagen wij in de loop. De Duitsers zwaaiden met lichten door de lucht.

Een keer is er een in de Heisteeg gevallen, een Wellington. De staart lag bij ons in de Kamp, de rest bij Dorus van Sleeuwen. Een soldaat was te laat gesprongen met zijn parachute en lag in het Reibroek in een sloot in de modder met een parachute er overheen. Hij was dood. Willem Rooijakkers kwam bij ons en wilde gaan kijken. Onze Johan en ik gingen er mee naar toe. Willem stond schrijlings over de sloot om de dode soldaat goed te bekijken. Drie waren er in het vliegtuig verbrand. ‘s morgens kwamen de Duitsers met kisten. Bij buurman Jan van Doorn werden de piloten in een kist gelegd.

Het vliegtuig lag in stukken. Een Saks moest de staart bewaken. Hij zat bij ons op stal, hij kwam niet binnen, hij sliep op stal in een varkenshok. Hij had twee vingers verloren. De mensen uit de buurt gingen naar de staart kijken. Daar zat een mooi rubberwiel onder, zo’n soort kruiwagenwiel. Een paar grote jongens van Soffelt, ik zal hun namen maar niet zeggen, die wilden dat wiel er wel afschroeven. Die slopen er door de loop naar toe. De Saks had hun in de gaten en stond te kijken. Hij wachtte nog een tijdje. Toen hij zeker wist dat ze er naar toe gingen, schoot hij in de lucht. Harrie en Drika van de Linden die doken van schrik in een sloot toen de Saks schoot. De jongelui vertelden later dat ze bij een knotwilg stonden en dat de takjes naar beneden vielen. Toen zijn ze schielings weer naar huis gegaan, toen hoefden ze dat wiel niet meer te hebben."

Op 11 juni 1943 was Gerald’s bemanning een van de 18 vliegtuigen van squadron 429 die gestuurd waren om Dusseldorf in Duitsland te bombarderen. The hele vloot bommenwerpers bestond uit 783 vliegtuigen, waaronder 143 Wellingtons. Dat was het grootste aantal bommenwerpers dat in een nacht Duitsland aanviel. 38 vliegtuigen keerden niet terug, drie van squadron 429, waarvan het vliegtuig van Gerald Conroy er een van was. Het werd neergeschoten door de 31-jarige Duitse piloot Bruno Eickmeier van 2/JG1, die zelf neerstortte in de nacht van 3 op 4 september toen zijn instrumenten het begaven terwijl hij door dichte mist vloog.

Om 2.50 uur ’s middags, stuurde het personeel van squadron 429 een urgent telegram naar HQ 6 groep, met het bericht dat Gerald en zijn bemanning niet terug waren gekeerd van de vlucht van afgelopen nacht. Gerald overleefde, maar zijn bemanning kwam om. Hij bereikte Gibraltar, daarna Engeland en keerde terug naar Canada voor vakantie im November 1943. Elizabeth herinnert haar oom van dit bezoek.

Sergeant Conroy en zijn bemanning kwamen niet terug van hun vlucht. Deze vlucht was bijzonder om dat Conroy er in slaagde om niet opgepakt te worden in bezet Europa en veilig Engeland te bereiken. Helaas overleefde alleen hij het. Sergeant Conroy beschrift zijn tocht.

De nacht was helder en de maan bijna vol. We waren juist naar een hoogte van ongeveer 17,000 voet geklommen voordat we de vijandelijke grens (de Nederlandse kust) overstaken waar we het gebruikelijke afweergeschut tegenkwamen en wat lichte ontwijkende manoeuvres maakten. We zagen een nep-vliegveld ongeer 2 kilometer ten zuidwesten van Oirschot met namaak vliegtuigen die eruit zagen alsof ze aan het opstijgen waren.

The Wellington bleef op ongeveer deze hoogte vliegen, en er gebeurde niets bijzonders totdat we in de buurt van Eindhoven kwamen, maar ik denk dat we op dit punt enkele kilometers ten noorden van de route vlogen.

Ik was juist begonnen aan een klim naar 19.000 voet en maakte slechts een lichte beweging, toen een aantal explosies direct beneden het vliegtuig plaats vonden. Ik dacht aan luchtafweergeschut. Ik zag alleen rode vonken en flitsen in zijn ooghoeken. Ik probeerde direct een ontwijkende beweging te maken, maar ontdekte dat ik geen controle meer had over het vliegtuig. Direct na de explosies was het vliegtuig in een duikvlucht naar beneden geraakt en buiten controle. Ik probeerde om het vliegtuig weer onder controle te krijgen, maar de bewegingen met de stuurknuppel hadden geen enkel effect op het vliegtuig en ik gaf bevel het vliegtuig te verlaten. De tijd tussen dat het vliegtuig geraakt werd en het bevel het vliegtuig te verlaten was minder dan een minuut.

Ik kreeg geen reactie op dit bevel van niemand van de rest van de bemanning, en ik dacht dat de intercom beschadigd was geraakt in de aanval. Ik verliet mijn stoel en opende de deur achter me. Ik zag een bemanninglid, ik denk dat het de navigator was, naar voren komen met zijn parachute aan. Omdat het vliegtuig nog steeds volledig stuurloos naar beneden dook, pakte ik in mij parachute van het rek en deed het aan. Ik zag dat het op twee plaatsen nogal gescheurd was. Toen opende ik het ontsnapluik en dook naar buiten met mijn hoofd eerst en mijn helm ap. Ik trok vrijwel direct aan het touw en de daling duurde ongeveer twee minuten. Ik landde in een zacht open veld ten zuiden van Eindhoven (moet zijn Zijtaart) en maakte een behoorlijke smak.

12 juni. Ik landde in een veld niet ver van de neergestortte Wellington (vlak bij Zijtaart enkele kilometers ten zuiden van Veghel). Ik begroef mijn parachute in de modder in een veld en droeg mijn ‘mae west’ totdat ik die ergens in een sloot kon verbergen. Toen begon ik in noord-westelijke richting te lopen, weg van het toestel, dat ongeveer 2 kilometer verderop aan het branden was. Ik liep door tot het ochtend werd en hield me de hele volgende dag verborgen midden in veld met hoog koren.

13 juni. Ongeveer een uur voordat het donker werd kwam ik uit het korenveld en begon te lopen totdat ik in de buurt van een dorp kwam. Daar hield ik me ’s nachts verborgen in een ander korenveld. ’s Morgens rond een uur of 10 begon ik weer te lopen, maar na ongeveer een uur kwam ik aan een verhardde weg met veel verkeer. (mogelijk de weg van Den Bosch naar Eindhoven). Ik besefte dat ik niet ongezien de weg over kon steken. Omdat ik nog steeds mijn uniform aan had hield ik me verstopt in een sloot langs de weg. Tot op dat moment had ik wart chocola gegeten van mijn ontsnappings kistje, en ik een paar koeien gemolken in mijn waterfles. Om 10 uur ’s avonds kwam ik uit de sloot, stak de weg over en ik liep de hele nacht door in noord-westelijke richting door de velden. Ik bleef de volgende dag (14 juni) de hele dag doorlopen.

14 juni. Om 2 uur ’s middags stopte ik bij een afgelegen boerderij. Ik hield de boerderij ongeveer een uur lang in de gaten en zag alleen een vrouw en twee kinderen. Ik zal ook dat er geen telefoondraad naar het huis liep. Het regende, ik had het koud en was hongerig. Ik ging naar het huis en kreeg wat te eten, nadat ik de vrouw duidelijk had weten te maken wie ik was. Ze was erg vriendelijk maar wilde me duidelijk niet in huis houden. Uiteindelijk zei ze dat er politiemannen in de buurt waren, maar ik denk dat dit slechts een smoesje was om mij kwijt te raken.

Ik liep weer verder in noordwestelijke richting tot ongeveer 10 uur ’s avonds. Ik stopte bij een andere afgelegen boerderij. De enige mensen die ik er zag was een vrouw en een klein meisje, maar toen ik naar binnen ging, zag ik dat er twee mannen waren. Zonder te zeggen wie ik was, vroeg ik om wat eten. Ze herkenden mijn uniform niet, ik had er de insignes afgehaald. Toen sprak ik met een van de mannen alleen, en ik wees op een verwijzing naar de Britten in een krant die ik twee dagene erder in het veld gevonden had. Toen ze ontdekten dat ik een Brit was gaven ze me een goede maaltijd.

Na ongever een uur gingen de twee mannen weg en ze kwamen terug met een man van de naburige plaats Oirsschot, ongveer 10 kilometer ten zuidoosten van Tilburg. Toen ik de man (mogelijk veearts Dr. Roelvink) vertelde dat ik naar Spanje wilde, zei hij dat dat onmogelijk was, en hij stelde voor daar te bliijven gedurende de rest van de oorlog, of anders om te proberen naar Zwitserland te gaan. Toen ik bleef aandringen dat ik naar Spanje wilde gaan, name hij me mee naar eeb ander huis in hetzelfde dorp (ten oosten van Oirschot). Daar sliep ik die nacht in een schuur.

15 juni. De volgende dag bracht de man uit Oirschot me burgerkleren en nam me ’s middags mee naar zijn huis. We gingen met de auto naar Esbeek aan de Belgische grens, ongeveer 12 kilometer ten noord-oosten van Tilburg, waar hij me achterliet in een restaurant. (waarscshijnlijk vakantiehotel Rustoord). Om 8 uur name een Nederlandse politieman (marechausee, in dit geval Karst Smit van de Smit – Van der Heijden groep) een pasfoto van me mee om voor mij een Belgisch identiteitskaart te regelen. Ik sliep de nacht in het huis van de eigenaar van het restaurant.

Een van de Nederlandse politiemannen vertelde me dat RAF piloten die door een politieman in Nederland gestopt wordt, zich direct moet identificeren. Hij vertelde van een geval dat een RAF piloot opgepakt was door een agent en zijn identiteit verborgen hield. Hij werd toen naar het hoofbureau van de politie gebracht, waar de agent niets meer kon doen om te voorkomen dat hij aan de Duitsers overgeleverd zou worden. Als hij meteen gezegd had wie hij was, dan had de politieman hem over de grens gebracht.

Om 8 uur ’s avonds nam de politieman me mee naar een gegraven hol in de bossen ten zuiden van Esbeek (landgoed de Utrecht) waar vier nederlandse studenten zich verborgen hielden om de werkverschaffing in Duitsland te ontlopen. Ik bleef bij hen tot de 18^e ’s morgens.

18 juni. Om 5 uur ’s morgens nam een andere politieman me per fiets mee naar een plaats in een bos op ongeveer 2 kilometrer afstand van de Belgische grens. Vanaf hier liepen we naar de grens, waar de eerste politieman dienst deed. Hij gaf me een Belgische identiteitskaart en gaf me over aan een smokkelaar (Vos, Jos van der Heijden) en zijn zoon (Eugene van der Heijden). De laatste, een student die Engels sprak, nam me mee over de grens naar een dorp (Weelde), vanaf waar we met de tram naar Turnhout gingen. Via Antwerpen gingen we naar Brussel waar we rond de middag arriveerden. (In Brussel was hij overgedragen aan Marie Krauss, een mode-ontwerper, die op dat moment de contact-persoon was voor de Nederlandse Hilvarenbeek groep).In Brussel ontmoette ik sergeant Bailey, ook van het 429 squadron in Brussel. Hij vertelde me dat ook hij in dezelfde nacht neergeschoten was door een jager in de buurt van de Belgisch-Nederlandse grens, en dat drie van zijn bemanningsleden gevangen genomen waren. In Brussel werd me ook verteld dat een van mijn bemanningsleden gevangen genomen was.

Vanaf hier was mijn reis georganiseerd door de organisatie van verschillende afdelingen van het ondergronds verzet.

Mensen als hij werden doorgegeven van de ene persoon naar de andere, zonder dat men meer wist dan de volgende contactpersoon. Vaak werd een piloot pas opgepikt als degene die hem ergens afgeleverd had het gebied alweer verlaten had. Via de ene na de andere afdeling aan wie zij steeds overgedragen werden, bereikte Conroy eind september Gibraltar  en vanaf daar keerde hij terug naar Engeland.

 NIMH

Jan van Bakel: “De Duitsers namen al onze fietsen en ons enige paard mee. Ze namen zelfs het kleine fietsje van Harry mee. Maria Bresser, die uit Eindhoven gevlucht was en op onze boerderij verbleef, sprak vloeiend Duits en zij vroeg aan de soldaten, waarom zij dat kleine fietsje meegenomen hadden, waar ze toch niks aan hadden. De Duitsers vertelden haar dat zij dat moesten. Het kleine fietsje van Harry werd later – helemaal vernield – teruggevonden in Eerde.”

Jan van Bakel: “Onder de duitse bezetting mochten we zelf geen boter maken of meel malen van ons koren. Boeren mochten zelfs hun eigen varkens niet meer slachten. Het meeste voedsel was op de bon. Toch maakten we steeds boter voor onszelf achter in de tuin onder de grote appelboom, waar niemand ons kon zien. Vader maakte nog steeds meel met een handmolentje, dat door de Duisters verzegeld was. Als de Duitse controleurs kwamen om de verzegeling te controleren, klaagde vader altijd: “Die verdraaide kinderen hebben met de machine gespeeld en zullen het zegel weer kapot gemaakt hebben.” Vader slachtte ook het enige overgebleven varken, dat groot en dik werd, in een geheim hok onder de houtmijt.

We hadden verscheidene vrienden uit de stad en ze kwamen vaak naar onze boerderij voor een goede maaltijd en moeder gaf hen een stuk zelfgemaakt brood en boter mee naar huis.”

Bertha van de Tilaart vertelt duidelijk aangedaan over een Jodin die ongeveer een jaar bij hen thuis op Hoeve Corsica ondergedoken heeft gezeten. Ze werd Fientje genoemd. “Persoonlijk was ik goed met haar bevriend. We fietsten vaak samen naar het zwembad en de bibliotheek. Ze dacht veilig te zijn, met gebleekte haren en een vals persoonsbewijs. Helaas – omstreeks oktober/november 1943 – kwamen drie leden van de Gestapo om haar op te halen. Bij mijn terugkomst uit Veghel waarschuwde een buurvrouw mij, dat er ‘controleurs’ bij ons waren. Nu ja, die kwamen er wel meer op de boerderij, dus fietste ik niets vermoedend naar huis. Ik zag de auto wel staan, maar had nog nergens erg in. Ik stapte de achterdeur binnen en drie mannen kwamen op me toe gevlogen en vroegen mijn moeder: “Is ze dat?” “Neen,” zei mijn moeder, “dat is mijn dochter.” Op een familiefoto die in de kamer hing, moest mijn moeder aanwijzen, waar ik stond, omdat ik met mijn donker uiterlijk best voor een Jodin kon doorgaan.

Iedereen bij ons had het werk moeten neerleggen en moest in de kamer blijven. Ik vroeg of ik even naar boven mocht en dacht: Als Fientje nu gauw komt, kan ik haar een teken geven om terug te blijven. ’t Duurde echter te lang en ik moest naar beneden komen. Met bevende knieën heb ik zitten wachten, wat er zou gebeuren. Ze vingen Fientje op aan de achterdeur, stompten haar ruw naar binnen en ontnamen haar de handtas, die zij droeg, schudden die leeg op tafel en zagen een rozenkrans. Een van de drie nam hem op en smeet hen door de kamer heen en zei: “Dass ist camouflage; das haben sie allen.” Zij wisten dat ze niet Fientje Huis was, maar mevrouw Goldstein uit Amsterdam. Wat zij ons verteld had over een neefje en een nichtje in Venlo bleken haar kinderen te zijn: Anne-Marie en Maurice. Zij zelf was juriste bij de kinderrechtbank in Amsterdam."

Het artikel gaat over navigator Bill Doherty, één van de twee piloten die op 20 oktober 1943 door Richard van Nunen werden geholpen onder te duiken.