Foto's Huizen Kroniek

Veghelse medicijnen


Martien van Asseldonk, ‘Recepten voor Veghelse medicijnen uit 1672', in: van Vehchele tot Veghel 5 (1985) nr. 15, 68-73.   In 1652 schreef de pastoor van de parochie Veghel, waaronder Zondveld, Biezen, Zijtaart en Doornhoek toen hoorden, een aantal recepten voor medicijnen in het parochieregister. We geven er hier een paar van:

Preventief en genezend middel tegen de pest
"Neempt een penne, doet daarin quix silver (= kwik) ende stopt die penne onder en boven toe. Neempt een coordeken ende hangt die penne aen den hals tot aen het pulsen van het hert."

Een zalfje voor slechte benen
"Neempt 12 loot boom-olij ende doet die in eenen aerden pot ende doet daerin scapenstront bijcans soo groot als een eij, ende de scaele van flier cleyn gesneeden ende met sueten ende 'consolia maro', dat cruijt met de wortel, (..) ende aluyn wortel, groote heelen wortelen cattencruijt (..), ende dese voors(creven) cruijden sult gij in oly doen en indyen oly te luttel (= te weinig) is, neem der meer, en dese cruijden sieden (= koken) in den olij soo die droogh worden. Dan sal men se door eenen doeck wringen ende de cruijden ewech werpen ende den boom-olij bewaeren."

Voor slechte benen die geen zalf verdragen
"Neempt out loot en dat sal men seer doen smeeden en legget op dat seere, ende dat sal men dicmaels affnemen op eenen dach, ende schoon affgewist wederom daer op leggen, ende ten derden daege sal men dat opsieden (= koken, ofwel steriliseren), dan sal men wederom daer op legge gelijc voors(creven) is, ende dan wederom sieden en op leggen en 't sal geneesen."

Een koortsremmend middel
"Neempt cicorij, suringh, buglos, duynekervel ende engels suet, van ieder een hantvoll, met 2 potten waters gesoden (= gekookt), op de helft als het cout ist, giet het cleder aff, doet daerbij 6 loot suijckers, laet het sieden (= koken) 3 offte 4 malen, den schuijm affdoende, doet daerbij sap van lamoenen, soo veel dat men damperheyt begint te snurecken, drinckt hiervan twee maels daegs een roomerken 2 offte 3 uren voor den eten."

Als er pest heerst
"In welcken tijd neempt drye taxkens wijncruyde, eenen nootmuscaet, een drooge vijge." Ook: "Neempt wat suijcker van roosen ende mackt er eenen electuarium, welc gij in welcken tijt nutten sult een castanie tot uwer ontbijt."

Ander drankje tegen de pest
"Neempt genever oly ontrent een nootsculp vol, hij sal daeraff geven ende genomen 4 à 5 lepelen, ende gevast tot den middach toe. Soo sal 't alleijnskens genesen."

Ander medicijn tegen de pest
"Neempt eenen kroes rijnsswijn-asijn, ende drije nootenmuscaet, gebraden ende gelegen in den wijn-asijn 24 uren langh, dan daer genomen ende gestooten (= fijngestampt), ende dan wederom geleet in den wijn-asijn, dan genomen sijn mederdaet de sweerde van een nootmuscaet ende (..) gestooten, twee nootmuscaetswaerde ende dan dat tsaem in eenen croes rijnsschen wyn affgedaen. Ende die de pest crijgen moeten dien dranc binnen 24 uren innemen offt 't waer tevergeeffs. Deze dranc blijft wel eene jaer lanck goet als men sonder lenge (= verdunnen) wel bewaert."

Een middel tegen de roof
"Neempt crijt, scabt dat cleijn, doet bij vijff of 6 druppels olijfolij, daerbij gedaen soo veel wijn-asijn dat men dit ondereen can tempereeren, daer nae op de plaets gestreecken daer men roofe heeft, ot smeert dat op een doecxken ende legt dat op de plaets daer de roofe is, ende laet het veranderen soo dicamels als 't drooch wort."

Een ander middel voor benen die geen zalf verdragen
"Neempt toppen van flier, cleyn gescorven ende dan gestooten, ende den bergruessel daer mede 't samen gestooten (= fijnstampen). Eenen lyndoeck geleet op 't seer ende daer dese cruijden bovenop."

Medicijn om gaten in benen te genzen
"Neempt haken van snoecken ende die sal men droogen. stooten (= fijnstampen) ende sieden (= koken) en dan int gat gedaen aende been, daerop een papier, eenen lijndoeck daer boven op.

Bouwstijlen - Thema's - Groei - Organisaties - Veldnamen
Afkortingen - Toelichting verenigingen - Toelichting Huizen - Toelichting Kroniek - Downloads